سیاه دانه طعمی تلخ دارد و به عنوان ادویه در مواد غذایی به خصوص ترشیجات استفاده می شود.این دانه بومی جنوب غربی آسیاست و از قدیم به عنوان ضد انگل، ضد باکتری و مسهل استفاده می کردند. مصرف سیاه دانه برای زنان شیرده مفید است زیرا باعث افزایش ترشح شیر می شود. نام های دیگر سیاه دانه، سیاه تخمه، سرنیچ سیاه، سنوخ سیاه، کمون اسود، شونیز، شونوز و کمون هندی است

نحوه مصرف سیاه دانه

روزانه می توان ۱ یا ۲ گرم دانه  از این گیاه را یا به صورت له شده با غذا و یا با چای و یا موارد دیگر استفاده کرد و از خواص سیاه دانه بهره مند شد. دوز توصیه شده برای مصرف روغن  سیاه دانه برای هر روز حدود ۱ تا ۲ قاشق چایخوری می باشد

طرز تهیه دمنوش سیاه دانه

ابتدا به اندازه یک لیوان بزرگ آب را بجوشانید و پس از جوش آمدن آب یک قاشق غذاخوری سیاه دانه را به آن اضافه کرده و به مدت ۲۰ دقیقه  بگذارید دم بکشد،در صورت تمایل می توانید از عسل برای شیرین و خوش طعم شدن آن استفاده کنید

سیاه دانه سرشار از انتی اکسیدان

آنتی اکسیدان ها ترکیباتی هستند که می‌توانند رادیکال های آزاد مضر را خنثی کنند و از بروز استرس اکسیداتیو بر روی سلول‌ها جلوگیری بکنند. براساس مطالعات، آنتی‌اکسیدان‌ها تأثیر چشمگیری بر سلامتی و پیشگیری از بیماری ها دارند. آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند در برابر برخی بیماری‌های مزمن مانند سرطان، دیابت، بیماری های قلبی و چاقی از ما محافظت بکنند ترکیباتی مانند تیموکینون، کارواکرول، تی-آنتول و 4-ترپینئول مسئول خواص آنتی‌اکسیدانی سیاه دانه هستند. در یک مطالعه درون‌کشتگاهی (آزمایش‌هایی که در آن به‌جای استفاده از بدن موجود زنده، تنها بخشی از بدن آن در محیط آزمایشگاهی کشت می‌شود) روغن سیاه دانه، خاصیت آنتی اکسیدانی از خود نشان داد

 سیاه دانه و تنظیم قند خون

قند خون بالا می‌تواند علائم بدی مانند افزایش تشنگی، کاهش وزن بدون کنترل، خستگی و اختلال تمرکز را به‌همراه داشته باشد. کنترل‌نکردن قند خون می‌تواند در درازمدت پیامدهای جدی مانند آسیب عصبی، مشکلات بینایی و تأخیر در بهبود زخم را به‌دنبال داشته باشد برخی شواهد نشان می‌دهد سیاه دانه در ثبات قند خون و پیشگیری از عوارض جانبی مخرب آن مؤثر است. براساس یک بررسی انجام‌گرفته بر روی ۷ مطالعه مکمل‌های سیاه دانه در کنترل قند خون ناشتا و قند خون عادی موفق بود. همچنین در یک مطالعه دیگر که بر روی ۹۴ نفر صورت گرفت مصرف روزانه سیاه دانه به‌مدت ۳ ماه توانست قند خون ناشتا، قند خون عادی و مقاومت به انسولین را به‌طور چشمگیری کاهش بدهد

پیشگیری از دیابت نوع 2 با سیاه دانه

با بالا رفتن قند خون تعداد افرادی که از داروهایی مانند متفورمین استفاده می کنند، بیشتر می شود. مصرف متفورمین با عوارضی همراه است از جمله دل درد، اسهال، گاز معده، ضعف، درد عضلانی، سردرد و حتی عفونت های تنفسی که با مصرف دارو بروز می کنند اما علاوه بر دارو، گیاهی وجود دارد که در بهبود عدم تحمل گلوکز مانند متفورمین عمل می کند، اما هیچ عارضه جانبی ندارد. دانشمندان دانه های گیاهی را بررسی کردند که به طور سنتی برای درمان دیابت و به جای متفورمین مورد استفاده قرار می گرفت. این گیاه سیاه دانه است دانشمندان یکی از ترکیبات فعال موجود در سیاه دانه به نام thymoquinone را فعالیت ضد دیابتی نامیدند. این ترکیب به کاهش اشتها، کاهش جذب گلوکز در روده، کاهش سطح گلوکز خون، کلسترول، تری گلسیرید و کاهش وزن کمک می کند و سلول های بتا در پانکراس را به ترشح انسولین تحریک می کند سیاه دانه به اندازه متفورمین در بهبود تحمل گلوکز موثر عمل می کند در حالیکه هیچ عارضه جانبی به همراه ندارد. از همه مهم تر اینکه سیاه دانه بخشی از سلول های بتا در پانکراس را تحریک می کند. این ها سلول هایی در پانکراس هستند که در واقع انسولین را ذخیره کرده و آن را آزاد می کنند و هورمونی تولید می کنند که سرعت ورود قند به جریان خون را کاهش می دهد تا به این ترتیب سطح قند خون را بهتر کنترل کند به عبارت دیگر دانه های سیاه دانه به بدن کمک می کنند دیابت نوع 2 را در حالت خفیف نگه دارند روغن سیاه دانه هم مورد استفاده دارویی قرار می گیرد. مسئله مهم این است که اگر به دیابت مبتلا هستید و از سیاه دانه استفاده می کنید، توصیه می شود داروهای خود را کنار نگذارید و طبق دستور پزشک آنها را مصرف کنید. از سیاه دانه به عنوان یک داروی گیاهی پیشگیری کننده می توان استفاده کرد، به ویژه اگر در دوره پیش از دیابت مصرف آن را آغاز کنید بسیار موثر خواهد بود

عوارض جانبی سیاه دانه

خواص سیاه دانه برای سلامتی بسیار است. کاهش التهابات، تسکین دردها، مبارزه با عفونت‌ها و کاهش تب از خواص سیاه دانه است. همچنین سیاه دانه می‌تواند به‌لطف خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود از برخی سرطان‌ها پیشگیری کند. بااین‌حال شواهد علمی از سالم‌بودن و تأثیر سیاه دانه محدود است. ممکن است سیاه دانه در برخی افراد موجب بروز عوارضی شود. بنابراین باید قبل از استفاده از مکمل‌های سیاه دانه یا سایر مکمل‌ها برای درمان بیماری‌ها، با پزشک مشورت کنید

چه کسانی نباید از سیاه دانه استفاده کنند

بااینکه سیاه‌ دانه فواید بسیاری برای سلامتی دارد و مصرف آن به‌عنوان ادویه معمولا مشکلی ندارد، برخی افراد باید مکمل یا روغن سیاه دانه را با احتیاط مصرف بکنند. به‌عنوان مثال گزارش‌هایی از بروز درماتیت تماسی در اثر استفاده از روغن آن بر روی پوست وجود دارد. اگر می‌خواهید از سیاه دانه به‌صورت موضعی استفاده بکنید، ابتدا کمی از آن را بر روی نقطه کوچکی از پوست‌تان امتحان بکنید تا از سالم‌بودن آن مطمئن بشوید برخی مطالعات درون‌کشتگاهی نشان داده‌اند ترکیبات موجود در سیاه دانه می‌توانند موجب لختگی خون بشوند. بنابراین اگر از داروهای انعقاد خون استفاده می‌کنید، قبل از استفاده از مکمل‌های سیاه دانه با پزشک مشورت بکنید بااینکه مطالعات جانوری از سالم‌بودن سیاه دانه در دوران بارداری حکایت دارد، یک مطالعه جانوری نشان داد مصرف مقادیر بالای روغن سیاه دانه می‌تواند موجب کاهش انقباضات رحم بشود. اگر شما نیز باردار هستید، سیاه دانه را در حد اعتدال مصرف کنید و برای اطمینان قبل از مصرف با پزشک مشورت بکنید سیاه دانه محتوی تیموکینون بوده که خاصیت ضدالتهابی دارد و برای سلامت کبد مفید است. همچنین  نیجلون موجود در سیاه دانه از آزادسازی هیستامین جلوگیری می‌کند و بدین ترتیب از علائم آلرژی می‌کاهد