ناباروری به عدم توانایی در باردار شدن پس از یکسال ازدواج و نزدیکی بدون استفاده از روش‌های پیشگیری گفته می‌شود. 10-15 درصد زوجین از ناباروری رنج می‌برند که در این میان 40 درصد عامل بروز ناباروری در زنان، 40 درصد در مردان و 20 درصد در هر دو زوج است.
هنگامی که خانمی بدون هیچ گونه جلوگیری، ۱۲ ماه به صورت منظم برای باردار شدن تلاش کند و بارداری رخ ندهد، می توان گفت که این زوج درگیر ناباروری هستند البته این زمان برای خانم های بالای ۳۵ سال، ۶ ماه است. علاوه بر این نیز زنانی که در گذشته باردار شده بودند اما حالا قادر به باردار شدن نیستند و همینطور زنانی که سقط مکرر دارند، نیز نابارور تلقی می شوند اما مسئله اینجاست که ناباروری فقط زنان را تحت تأثیر قرار نمی دهد. مردان نیز می توانند با مشکلات ناباروری مبارزه کنند. بنابراین هر دوی زوجین باید مورد معاینه و آزمایش قرار گیرند.
با افزایش سن یک خانم، تعداد تخمک‌ها و در نتیجه قدرت باروری او به سرعت کاهش می یابد. این روند کاهشی در اواسط ۳۰ سالگی، بارزتر می شود. به طوری که تخمین زده می شود، حدود یک سوم زوج هایی که خانم در آن ها بالای ۳۵ سال سن دارد، درگیر ناباروری هستندعلاوه بر این با افزایش سن خانم، کیفیت تخمک های او نیز کاهش می‌یابد. این مساله علاوه بر کاهش قدرت باروری، احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی را نیز افزایش می دهد. مطالعات نشان داده است که تقریباً ۷۰٪ از سقط ها به دلیل ناهنجاری های کروموزومی رخ می دهند خانم هایی که سن بالایی دارند، به احتمال بیشتری درگیر مشکلات سلامتی هستند که می تواند بر قدرت باروری آن ها تأثیر بگذارد.
اختلالات تخمک گذاری به طور معمول بر توانایی باردار شدن زنان به صورت طبیعی تأثیر می گذارند. زیرا بدون تخمک گذاری موفقیت آمیز، هیچ تخمکی برای وقوع لقاح و باروری وجود ندارد اختلالات تخمک گذاری به معنای این است که تخمک گذاری در بدن یک زن به ندرت اتفاق می افتد و یا اینکه خانم اصلا تخمک گذاری ندارد. اختلال در تخمک گذاری، بسیار رایج بوده و علت ناباروری در حدود ۱ زوج از هر ۴ زوج نابارور است سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از رایج ترین اختلالات تأثیرگذار بر تخمک گذاری است. سایر دلایل اختلالات تخمک گذاری شامل اختلالات هورمونی از جمله پرکاری و یا کم کاری غده تیروئید، نارسایی تخمدان، اختلال عملکرد هیپوتالاموس و غیره است.
مشکلات تخمک گذاری اغلب به دلیل سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) ایجاد می شوند که در بین عموم مردم به نام تنبلی تخمدان شناخته می‌شود این سندرم شایع ترین علت بروز ناباروری در زنان است. سندرم تخمدان پلی کیستیک با دوره های نامنظم قاعدگی، مقاومت به انسولین، رشد غیرطبیعی موهای زائد در صورت و یا بدن، چاقی و آکنه همراه است. شدت و تعداد این علائم در هر خانم با دیگری متفاوت است.
این اختلال به عنوان نارسایی تخمک گذاری اولیه نیز شناخته می شود. این عارضه با پاسخ خود ایمنی و یا کاهش و از دست رفتن زود هنگام ذخیره تخمک ها مشخص می شود. علت این امر می تواند ژنتیک خانوادگی و یا شیمی درمانی باشد.
نوسان در سطح هورمون ها بنا به دلایل مختلف، می تواند بر چرخه قاعدگی، تخمک گذاری و در نتیجه قدرت باروری یک خانم اثرگذار باشد. از جمله رایج ترین علل اختلالات هورمونی می تواند به این موارد اشاره نمود.
شایع ترین علامت آن، قاعدگی های نامنظم و یا رخ ندادن قاعدگی است. اختلال عملکرد هیپوتالاموس در زنان منجر به بروز اختلال در سطح هورمون های گنادوتروپین و در پی آن هورمون های هیپوفیزی LH و FSH شده و در نتیجه آن تخمک گذاری و قدرت باروری تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
در صورت نقص در تولید هورمون های مترشحه از هیپوفیز ( LH و FSH )، تخمک گذاری با مشکل روبرو می شود.
افزایش سطح هورمون پرولاکتین
لوله های فالوپ یا همان لوله های رحمی یک خانم که در حدفاصل تخمدان ها تا رحم قرار دارند، ممکن است بنا به دلایل مختلف از جراحی گرفته تا ابتلا به عفونت های مقاربتی (STIs) آسیب ببیند وجود ناهنجاری و یا صدمه به این لوله ها می تواند مانع از رسیدن اسپرم به تخمک شود و یا حتی در صورت وقوع لقاح، ممکن است مانع عبور تخمک بارور شده به سمت رحم شود.
آندومتریوز توانایی باردار شدن زنان به صورت طبیعی را تحت تأثیر قرار می دهد. این بیماری که در حدود ۱۰% از زنان در سنین باروری درگیر آن هستند، هنگامی اتفاق می افتد که بافتی که معمولاً در داخل رحم رشد می کند، در مکان های دیگر بدن و خارج از رحم، رشد کند آندومتریوز همچنین می تواند بر پوشش داخلی رحم تأثیر بگذارد و روند لانه گزینی تخمک بارور شده را مختل نماید.
ناهنجاری ها و ضایعات ساختاری رحم، از عوامل مهم موثر بر قدرت باروری یک خانم هستند. از جمله آن ها می توان به این موارد اشاره نمود.
گاهی اوقات، علت ناباروری قابل توضیح نیست و نمی توان علت آن را یافت. این بدان معناست که پزشکان دلیل واضحی برای ناباروری پیدا نکرده اند و آزمایش‌های انجام شده همگی نتایج طبیعی را نشان می دهند برای بسیاری از زوج ها، این ممکن است ناراحت کننده باشد و آن ها نمی دانند مراحل بعدی قرار است چگونه برایشان پیش برود. اگر چه داشتن ناباروری غیرقابل توضیح گیج کننده و ناامیدکننده است، اما خوشبختانه حتی زمانی که علت ناباروری مشخص نیست، درمان های مختلف باروری در نهایت می توانند منجر به بچه دار شدن زوجین شوند.
بعضی از زنان برای افزایش باروری تنها به یک یا دو روش درمانی نیاز دارند؛ ولی بعضی دیگر، به چند نوع روش درمانی نیاز دارند تا بتوانند باردار شوند.
تحریک تخمک‌گذاری با داروهای باروری: درمان اصلی در زنانی که ناباروری آن‌ها ناشی از مشکلات تخمدانی است، مصرف داروهای باروری می‌باشد. این داروها باعث تخمک‌گذاری میشوند یا آن را تنظیم می‌کنند. با پزشک خود راجع به انواع داروهای باروری (و مزایا و معایب آن‌ها) صحبت کنید.
تلقیح داخل‌رحمی (IUI): در فرآیند IUI، اسپرم‌های سالم را در نزدیکی زمان تخمک‌گذاری (رهاسازی یک تخمک یا بیشتر از تخمدان)، مستقیماً داخل رحم قرار می‌دهند. بسته به علل ناباروری، زمان‌بندی IUI می‌تواند با چرخه‌ی طبیعی شما یا داروهای باروری هماهنگ شود.
عمل جراحی برای بازگردانی باروری: مشکلات رحمی از قبیل: پولیپ‌های آندومتری، سپتوم رحمی، بافت اسکار داخل‌رحمی و بعضی از فیبروئیدها را می‌توان با جراحی هیستروسکوپی معالجه کرد. برای درمان آندومتریوز، چسبندگی لگنی و فیبروئیدهای بزرگ‌تر ممکن است نیاز به لاپاراسکوپی یا انجام جراحی‌های شکمی با برش بزرگ باشد.
