دیابت از جمله شایع‌ترین اختلالات متابولیک است که تغییرات محیطی می‌توانند در بروز یا شدت گرفتن علائم و عوارض آن تاثیرگذار باشند. یکی از این تغییرات سرد شدن هوا است. با سرد شدن هوا سطح هورمون HbA1c در مبتلایان به دیابت نوع 1 و 2 بالا می رود و قند خون به آرامی افزایش می یابد. بیماران دیابتی نسبت به افراد دیگر آسیب‌پذیرتر هستند، مخصوصا اگر شرایط زندگی‌‌شان تغییر کند. تغییر فصل، یکی از این تغییر شرایط است. سرمای شدید هوا و برف و باران باعث میشود که این بیماران بیشتر مستعد ابتلا به انواع بیماری و مشکلات ناشی از آن شوند بنابراین آگاهی آنها از مراقبت صحیح و اساسی باعث پیشگیری از بسیاری از پیامدها و اختلالات خواهد شد.همچنین در این فصل ساعت خواب و بیداری، میزان فعالیت و شیوع بیماری‌های عفونی و ویروسی تغییر پیدا می‌کند. این موضوع می‌تواند کنترل قند خون را برای افراد دیابتی به ویژه کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 دشوار کند.آگاهی از نکات لازم برای تنظیم دوز دارو و انسولین، تعداد دفعات کنترل قند خون و همچنین تغییر در عادت‌های روزمره در فصل سرما برای این افراد اهمیت ویژه‌ای دارد.
براساس تحقیقات، میزان شیوع ابتلا به دیابت نوع 1 در فصل‌های سرد و همچنین مناطق سردسیر بیشتر از فصل‌های گرم و مناطق گرمسیر است. این موضوع در تمام دنیا شایع است و شاید دلیل آن افزایش ابتلا به بیماری‌های ویروسی در هوای سرد باشد. در واقع، این عفونت‌ها می‌توانند باعث تحریک سیستم ایمنی بدن کودک برای حمله به سلول‌های پانکراس شوند، بنابراین حتما باید با علائم دیابت نوع 1 آشنایی داشته باشید و هر زمان که دچار پرادراری، پرنوشی و پرخوری بیش از حد یا کاهش وزن شدید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. متاسفانه خیلی اوقات افراد از این علائم آگاه نیستند و دیابت به موقع تشخیص داده نمی‌شود. حتی ممکن است به کمای قند خون بالا بروید و بستری شوید.
تغییر فصل، در کنترل وضعیت دیابت و قندخون بیماران دیابتی تاثیر چندانی ندارد ولی به دلیل تغییر شیوه زندگی در فصول سرد سال، ممکن است کنترل قند این بیماران تغییر کند که این نوع تغییر از چند جهت قابل‌بحث است؛ در فصل‌هایی مثل پاییز و اوایل زمستان، مخصوصا در شهرهای بزرگ، پدیده وارونگی هوا باعث تشدید آلودگی میشود و آلودگی هوا مانع فعالیت‌های فیزیکی بسیاری از بیماران دیابتی ساکن این شهرها خواهد شد. بسیاری از بیماران در این فصل نمی‌توانند پیاده‌روی یا ورزش کنند و این کم تحرکی معمولا باعث اضافه‌وزن، افزایش قندخون و فشارخونشان میشود اما این مشکل در شهرهایی که هوایشان آلوده نیست، وجود ندارد. در فصل سرما بسیاری از دیابتی‌های سالمند بیشتر در خانه می‌مانند؛ ترس از لیزخوردن به علت بارش باران و برف و خیس بودن زمین‌ها و شکستگی و پوکی‌استخوان، باعث کاهش فعالیت بدنی این بیماران میشود و این کم‌تحرکی زمینه افزایش قندخون را فراهم می‌کند. اگر بیماران در این فصول هرطور شده فعالیت بدنی انجام دهند، قندخونشان هم کنترل میشود. استفاده از تردمیل و وسایل کمک ورزشی یا رفتن به باشگاه‌ها می‌تواند از آثار بی‌تحرکی در فصل سرما بکاهد.
بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی فوقانی و تحتانی و هر نوع عفونت دیگری می‌توانند باعث افزایش قندخون شوند زیرا هنگام عفونت، مقاومت به انسولین ایجاد میشود و تاثیر داروهای خوراکی و انسولین در بدن کاهش می‌یابد بنابراین باید بیشتر مراقب باشند و واکسن آنفلوانزا تزریق کنند. بهتر است بیماران دیابتی بالاتر از ۶۵ سال واکسن پنوموکوک هم تزریق کنند که تا حدی از ابتلا به عفونت‌های شدید جلوگیری شود، زیرا اگر این عفونت‌ها ادامه پیدا کنند، در بسیاری موارد باعث بستری‌شدن بیمار در بیمارستان خواهندشد. در فازهای خاص بیماری عفونی، لازم است بیماران تزریق انسولین داشته باشند یا دوز انسولین افزایش یابد.
افراد دیابتی‌ای که مدت ابتلای آنها به دیابت بیش از ۵ سال و قندخونشان به خوبی کنترل نشده باشد یا دچار بیماری‌های قلبی عروقی باشند، به دلیل اینکه ممکن است به عوارض دیابت روی اعصاب محیطی مبتلا شده‌باشند و تنگی شرائین اندام‌های تحتانی در آنها بیشتر اتفاق می‌افتد و به اختلال خونرسانی مبتلا هستند، مستعد ابتلا به زخم پا هستند. این افراد به دلیل اینکه دچار اختلال در حس پا می‌شوند، مدام احساس سرما می‌کنند و دوست دارند پاهایشان را گرم کنند بنابراین پای خود را به بخاری یا شوفاژ یا شومینه نزدیک می‌کنند و چون حس درد در آنها وجود ندارد، حرارت آتش بخاری را حس نمی‌کنند و ممکن است دچار سوختگی و زخم شوند. این زخم‌ها گاهی حتی می‌توانند باعث قطع قسمتی از پا شوند. بهتر است این بیماران در فصل سرما با استفاده از جوراب پشمی و کفش مناسب پاهایشان را گرم نگه دارند. معاینه روزانه و دایمی پاها و گرم نگه‌داشتن پاها در مناطق کوهستانی یا هنگام کوهپیمایی برای همه افراد مخصوصا دیابتی‌ها بسیار مهم است.
به‌طور طبیعی و با تغییر نکردن شرایط خیر، اما هنگام مسافرت در فصل سرما باید بیشتر به مصرف داروها و مخصوصا انسولین تزریقی خود توجه کنند؛ یعنی علاوه بر اینکه بدن را با پوشش مناسب از سرما حفظ می‌کنند، به شرایط نگهداری داروها و مخصوصا انسولین دقت کنند زیرا انسولین نباید یخ بزند. آنها باید با پوشیدن لباس گرم مانع لرزیدن بدن خود شوند به این دلیل که وقتی بدن به علت سرما دچار لرز میشود، میزان جذب انسولین تغییر می‌کند و این روی مقدار قندخون تاثیر خواهدداشت. قرارگیری در معرض سرما و لرزش و انقباض‌های مکرر در عضلات باعث میشود انسولین سریع‌تر جذب و افت قندخون ایجاد شود.
هر بیماری التهابی‌ای در بدن باعث افزایش قندخون میشود، اما بیماری‌های عفونی مهم‌ترین این بیماری‌ها هستند. عفونت‌های گوارشی، تنفسی، ادراری یا عفونت پا در دیابتی‌ها و عفونت‌های شدید پوستی ممکن است قند را افزایش دهند. بیماری‌های دیگری مثل بیماری‌های روماتیسمی حاد هم به علت ایجاد التهاب در بدن و داروهایی که برای درمان بیماری‌های التهابی مصرف می‌شوند (از جمله کورتون‌ها) باعث بالا رفتن میزان قندخون می‌شوند.بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی فوقانی و تحتانی و هر نوع عفونت دیگری می‌توانند باعث افزایش قندخون شوند زیرا هنگام عفونت، مقاومت به انسولین ایجاد میشود و تاثیر داروهای خوراکی و انسولین در بدن کاهش می‌یابد.عفونت‌های تنفسی و عفونت‌هایی که باعث گاستروآنتریت (التهاب ﻣﻌﺪه و روده) می‌شوند به شکل دیگری هم می‌توانند در قند خون افراد دیابتی نوسان ایجاد کنند. به این ترتیب که اسهال و استفراغ معمولا باعث افت قند خون و در مقابل تب، عفونت و مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک موجب بالا رفتن قند خون می‌شوند. بنابراین دیابتی‌ها باید همواره مسائل بهداشتی را رعایت کنید و مراقبت بیشتری کنند تا کمتر به این عفونت‌ها دچار شوند.مصرف برخی داروها در زمان سرماخوردگی برای دیابتی ها ممکن است باعث افزایش قند خون شود؛ از جمله شربت های سرفه که در ترکیباتشان قند وجود دارد. قبل از مصرف دارو برچسب آن را به دقت بخوانید و برای اطمینان بیشتر، با پزشک خود مشورت کنید. استامینوفن و ایبوپروفن از جمله داروهایی هستند که برای دیابتی ها ایمن محسوب می شوند.
دمای هوا در مناطق خیلی سرد مانند اسکاندیناوی به قدری پایین است که باعث میشود جریان خون پوست کاهش یابد. به‌طور عادی انسولین رگولار بعد از 20 تا 30 دقیقه و انسولین رپید ظرف 5 دقیقه از زیر پوست جذب می‌شوند اما قرار گرفتن در محیط‌های بسیار سرد سرعت جذب انسولین را کاهش می‌دهد. به این ترتیب فرد غذا می‌خورد اما انسولین با تاخیر جذب میشود و قند خونش به خوبی کنترل نمی‌شود. بنابراین شاید لازم باشد در این مناطق، فاصله بین تزریق انسولین و مصرف غذا تحت‌نظر پزشک تغییر یابد. البته در تهران کاهش دما معمولا شدید نیست و این مساله شاید فقط در نقاط خیلی سرد ایران مطرح باشد.
سرد بودن پوست در فصل‌های سرد سال باعث میشود هنگام خون‌گیری از انگشت با مشکل مواجه شوید. در این حالت خون کافی از انگشتان خارج نمی‌شود و مجبور می‌شوید بار دیگر و با عمق بیشتری سوزن را در دست خود فرو کنید. بعضی دستگاه‌های قدیمی نیز سیستم اندازه‌گیری حجم خون ندارند و اگر خون به اندازه کافی روی نوار آنها قرار نگیرد، قند را کمتر از مقدار واقعی نشان می‌دهند. برای جلوگیری از این حالت توصیه میشود قبل از اندازه‌گیری قند خون، دست‌های خود را گرم کنید و سپس اقدام به خون‌گیری کنید.
دیابتی ها به دلیل اینکه دچار اختلال در حس پا می‌شوند، مدام احساس سرما می‌کنند و دوست دارند پاهایشان را گرم کنند بنابراین پای خود را به بخاری یا شوفاژ یا شومینه نزدیک می‌کنند و چون حس درد در آنها وجود ندارد، حرارت آتش بخاری را حس نمی‌کنند و ممکن است دچار سوختگی و زخم شوند. این زخم‌ها گاهی حتی می‌توانند باعث قطع قسمتی از پا شوند.حفظ سلامت پا در افراد دیابتی از اهمیت زیادی برخوردار است. برای این منظور باید از جوراب‌های مناسب استفاده کنید که در فصل‌های گرم، جوراب نخی و در فصل‌های سرد جوراب‌های پشمی مدنظر هستند. هنگام راه رفتن در برف و باران نیز باید حتما کفش مناسب بپوشید و به دمای پای خود توجه کنید. علاوه بر اینها، در هوای سرد، خشکی پوست افزایش پیدا می‌کند. بنابراین به افراد دیابتی توصیه میشود شب‌ها قبل از خواب، کف پای خود را با وازلین مرطوب کنند.
انسولین پس از باز شدن باید در دمای 8 تا 25 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. در صورتی که دمای آن به زیر 4 درجه برسد و یخ بزند، فاسد میشود. بنابراین اگر در مناطق سردسیر زندگی می‌کنید باید مراقب باشید انسولین دچار انجماد نشود.
در فصل سرما افراد بیشتر وقت خود را در خانه سپری می کنند و تحرک و فعالیت بدنی کم می شود. این موضوع احتمال بالا رفتن قند خون را افزایش می‌دهد. بنابراین لازم است قندخون با دقت بیشتری کنترل و شرایط فعالیت بدنی و ورزش فراهم شود. علاوه براین، در چند سال اخیر فصل‌های سرد سال همراه با آلودگی هوا بوده‌اند. در چنین هوایی توصیه میشود افراد به‌خصوص کودکان و سالمندان از خانه خارج نشوند. کاهش فعالیت بدنی به دنبال این شرایط نیز خود باعث بالا رفتن قند خون افراد دیابتی میشود. فعالیت روزانه به مقاومت انسولینی و تنظیم بهتر سطح قند خون در انواع دیابت کمک می کند.
اگر برای ورزش کردن به فضای باز رفتید باید با پوشیدن لباس گرم مانع لرزیدن بدن خود شوید به این دلیل که وقتی بدن به علت سرما دچار لرز میشود، میزان جذب انسولین تغییر می‌کند و این روی مقدار قندخون تاثیر خواهدداشت. قرارگیری در معرض سرما و لرزش و انقباض‌های مکرر در عضلات باعث میشود انسولین سریع‌تر جذب و افت قندخون ایجاد شود.
در فصل‌های سرد با کوتاه شدن طول روز و ابری بودن هوا، میزان شیوع افسردگی در همه افراد جامعه افزایش پیدا می‌کند. مبتلایان به دیابت نیز از این موضوع مصون نیستند و ممکن است با ابتلا به افسردگی در کنترل قند خون دچار مشکل شوند. بنابراین در این فصل‌ها باید بیشتر به روحیه خود اهمیت دهند و در صورت لزوم با روان‌شناس مشورت کنند.
