کورتیزول که اغلب با نام هورمون استرس شناخته می‌شود، یکی از هورمون‌های اصلی بدن است که توسط غدد فوق کلیوی (آدرنال) ترشح می‌شود. این هورمون نقش مهمی در تنظیم قند خون، سوخت‌وساز، پاسخ ایمنی و مدیریت استرس دارد. بسیاری از افراد وقتی اسم کورتیزول را می‌شنوند، فقط به استرس فکر می‌کنند، اما واقعیت این است که کورتیزول برای زنده ماندن و عملکرد صحیح بدن ضروری است. در این ویدئو آموزشی درباره کورتیزول خون چیست به صورت کامل با عملکرد، علائم اختلال، آزمایش و روش‌های طبیعی کنترل کورتیزول خون آشنا می‌شویم.
کورتیزول چیست؟
کورتیزول یک هورمون استروئیدی از دسته گلوکوکورتیکوئیدهاست که در پاسخ به دستور مغز و ترشح هورمون ACTH از غده هیپوفیز، توسط غده آدرنال تولید می‌شود. میزان ترشح کورتیزول در طول روز الگوی شبانه‌روزی دارد:
صبح‌ها سطح آن بالاتر است تا بدن را برای فعالیت آماده کند.
شب‌ها سطح آن پایین‌تر می‌آید تا بدن آماده خواب شود.
نقش‌های مهم کورتیزول در بدن
۱. تنظیم قند خون
کورتیزول باعث افزایش گلوکز خون می‌شود تا انرژی لازم در شرایط استرس یا فعالیت شدید فراهم شود.
۲. کمک به سوخت‌وساز چربی و پروتئین
این هورمون با شکستن چربی‌ها و پروتئین‌ها، انرژی بدن را تأمین می‌کند.
۳. کنترل التهاب
کورتیزول اثرات ضدالتهابی دارد و می‌تواند واکنش‌های ایمنی بیش‌ازحد را کاهش دهد.
۴. تنظیم فشار خون
این هورمون به تعادل فشار خون کمک می‌کند و عملکرد قلب و عروق را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۵. مدیریت استرس
در شرایط اضطراری، کورتیزول به بدن کمک می‌کند که سریع واکنش نشان دهد.
علائم بالا بودن کورتیزول خون
وقتی سطح کورتیزول به مدت طولانی بالا بماند، مشکلاتی جدی ایجاد می‌کند. این حالت ممکن است در اثر استرس مزمن یا بیماری سندرم کوشینگ باشد. علائم عبارت‌اند از:
افزایش وزن به‌خصوص در ناحیه شکم و صورت (صورت گرد ماهی‌گونه)
پروبیوتیک‌ها: ماست، کفیر، ترشی طبیعی (تقویت سلامت روده و کاهش استرس)
نکات مهم برای آزمایش کورتیزول
قبل از آزمایش، خواب کافی داشته باشید.
از فعالیت‌های شدید یا استرس شدید قبل از نمونه‌گیری اجتناب کنید.
داروهای خود را طبق نظر پزشک مصرف یا قطع کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
احساس خستگی یا ضعف مداوم
تغییرات غیرعادی در وزن و خلق‌وخو
علائم پوستی غیرمعمول
فشار خون یا قند خون کنترل‌نشده
جمع‌بندی
در پاسخ به سئوال کورتیزول خون چیست دیدیم که کورتیزول خون یک هورمون حیاتی است که علاوه بر نقش مهم در مدیریت استرس، بر متابولیسم، سیستم ایمنی، فشار خون و قند خون تأثیر می‌گذارد. هم بالا بودن و هم پایین بودن آن می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. شناخت علائم، انجام آزمایش در زمان مناسب و اصلاح سبک زندگی بهترین راه برای حفظ تعادل این هورمون مهم است. با رعایت خواب کافی، مدیریت استرس، تغذیه سالم و ورزش منظم می‌توان سطح کورتیزول را در محدوده سالم نگه داشت و از بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کرد.
