نارسایی کلیه در افراد دیابتی
دیابت یکی از بیماری‌های مزمنی است که در صورت عدم کنترل مناسب، می‌تواند منجر به بروز عوارض خطرناکی در بدن شود. یکی از مهم‌ترین و نگران‌کننده‌ترین این عوارض، نارسایی کلیه یا نفرولوپاتی دیابتی است. کلیه‌ها نقش مهمی در پاکسازی بدن از مواد زائد دارند و اختلال در عملکرد آن‌ها، به مرور می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند دیالیز یا نیاز به پیوند کلیه شود. در این ویدئو به بررسی کامل نارسایی کلیه در افراد دیابتی توسط آقای دکتر سعید کلباسی فوق تخصص غدد و متابولیسم می‌پردازیم.
کلیه‌ها با فیلتر کردن خون، سموم و مواد زائد را از بدن دفع می‌کنند. در افراد مبتلا به دیابت، به‌ویژه اگر قند خون به خوبی کنترل نشود، سطح بالای گلوکز می‌تواند به رگ‌های خونی کوچک در کلیه‌ها آسیب بزند. این آسیب تدریجی، در نهایت باعث کاهش عملکرد کلیه‌ها شده و به نارسایی کلیوی منجر می‌شود.
افزایش قند خون در بدن منجر به آسیب به ساختار فیلترکننده کلیه‌ها به نام گلومرول می‌شود. با گذشت زمان، این آسیب منجر به نشت پروتئین (به‌ویژه آلبومین) در ادرار می‌شود که به آن آلبومینوری یا پروتئینوری گفته می‌شود. این مرحله، یکی از نشانه‌های اولیه نفرولوپاتی دیابتی است. اگر درمان و کنترل مناسبی صورت نگیرد، کلیه‌ها به مرور توانایی تصفیه خون را از دست می‌دهند و نارسایی کلیوی اتفاق می‌افتد.
نارسایی کلیوی در مراحل ابتدایی معمولاً بدون علامت است، اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:
توجه به این علائم و مراجعه به پزشک می‌تواند در شناسایی زودهنگام و کنترل بیماری بسیار مؤثر باشد.
نارسایی کلیوی دیابتی به پنج مرحله تقسیم می‌شود:
تشخیص زودهنگام آسیب کلیوی در بیماران دیابتی اهمیت زیادی دارد. آزمایش‌هایی که به‌صورت منظم باید انجام شوند عبارتند از:
یکی از نخستین نشانه‌های آسیب کلیوی، وجود پروتئین در ادرار است. این آزمایش می‌تواند با بررسی نسبت آلبومین به کراتینین انجام شود.
کراتینین ماده‌ای است که از متابولیسم عضلات تولید می‌شود و کلیه‌ها آن را از بدن دفع می‌کنند. افزایش سطح کراتینین می‌تواند نشانه‌ای از کاهش عملکرد کلیه باشد.
3. برآورد (GFR نرخ فیلتراسیون گلومرولی)
GFR شاخصی است که عملکرد کلیه را نشان می‌دهد. مقدار طبیعی GFR بالاتر از 90 است و کاهش آن می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مراحل مختلف آسیب کلیوی باشد.
4. سونوگرافی کلیه
در صورت مشکوک بودن به آسیب کلیه، سونوگرافی می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره اندازه، ساختار و هرگونه انسداد یا ناهنجاری ارائه دهد.
راه‌های پیشگیری از نارسایی کلیه در دیابت
خبر خوب این است که با کنترل مناسب دیابت و رعایت برخی نکات بهداشتی و تغذیه‌ای، می‌توان از نارسایی کلیه جلوگیری کرد یا روند پیشرفت آن را کند کرد. در ادامه به مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه اشاره می‌کنیم:
1. کنترل دقیق قند خون
حفظ قند خون در محدوده هدف، مهم‌ترین عامل در پیشگیری از آسیب کلیوی است. بیماران دیابتی باید به‌طور منظم قند خون خود را با دستگاه گلوکومتر اندازه‌گیری کرده و داروهای تجویزی پزشک را منظم مصرف کنند.
2. کنترل فشار خون
فشار خون بالا باعث تسریع در روند آسیب به کلیه‌ها می‌شود. هدف برای افراد دیابتی معمولاً فشار خون زیر 130/80 میلی‌متر جیوه است.
3. رژیم غذایی سالم
سیگار کشیدن باعث کاهش جریان خون به کلیه‌ها و افزایش سرعت تخریب بافت‌های کلیوی می‌شود.
فعالیت بدنی منظم به کنترل قند خون، کاهش فشار خون و بهبود عملکرد قلب و کلیه کمک می‌کند.
پزشکان ممکن است داروهایی از دسته ACE inhibitors یا ARBs را برای محافظت از کلیه‌ها در افراد دیابتی تجویز کنند، حتی اگر فشار خون طبیعی باشد.
در صورتی که نارسایی کلیه به مراحل پیشرفته برسد، بسته به وضعیت بیمار، گزینه‌های درمانی عبارتند از:
دو نوع دیالیز وجود دارد: همودیالیز (در بیمارستان) و دیالیز صفاقی (در منزل). این روش‌ها به‌طور مصنوعی وظیفه‌ی تصفیه خون را انجام می‌دهند.
در برخی موارد، پیوند کلیه گزینه‌ای مناسب برای بیماران دیابتی است. البته شرایط فیزیکی، سلامت عمومی و رعایت کامل رژیم درمانی در موفقیت پیوند بسیار مهم است.
نارسایی کلیه یکی از جدی‌ترین عوارض دیابت است که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به شدت کاهش دهد. با این حال، شناسایی زودهنگام، پیگیری منظم، کنترل قند خون و فشار خون، رعایت رژیم غذایی و سبک زندگی سالم می‌تواند به میزان زیادی از بروز این عارضه جلوگیری کند. همه افراد دیابتی باید آگاه باشند که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است و مراقبت از کلیه‌ها بخشی مهم از مدیریت دیابت محسوب می‌شود.
