غلظت خون در افراد دیابتی
غلظت خون، یا به‌عبارتی افزایش تعداد گلبول‌های قرمز در حجم مشخصی از خون، یکی از مشکلاتی است که می‌تواند برای بیماران دیابتی رخ دهد و در صورت بی‌توجهی، عوارض جدی ایجاد کند. افراد دیابتی به دلیل تغییرات متابولیکی، اختلال در گردش خون و گاهی کم‌آبی مزمن، بیشتر در معرض غلیظ شدن خون هستند. این موضوع می‌تواند جریان خون را کند کرده و خطر لخته شدن خون، سکته قلبی و مغزی را افزایش دهد. در این ویدئو آموزشی توسط خانم دکتر گلبن سهراب متخصص تغذیه، به طور کامل به علت‌ها، علائم، عوارض و روش‌های پیشگیری از غلظت خون در افراد دیابتی می‌پردازیم.
غلظت خون به معنای افزایش هماتوکریت (Hematocrit) و هموگلوبین (Hemoglobin) است. این حالت باعث می‌شود خون غلیظ‌تر و سنگین‌تر از حالت طبیعی شود. دیابت یک بیماری مزمن است که در آن قند خون به‌طور غیرطبیعی بالا می‌رود. هرچند این دو بیماری کاملاً مجزا هستند، اما دیابت می‌تواند یکی از عوامل مهم افزایش غلظت خون باشد. در بیماران دیابتی، قند خون بالا می‌تواند باعث کم‌آبی، آسیب به رگ‌ها و تغییر در عملکرد مغز استخوان شود که همگی به افزایش غلظت خون کمک می‌کنند.
یکی از شایع‌ترین علت‌های غلظت خون در دیابتی‌ها، کم‌آبی مزمن است. قند خون بالا باعث افزایش دفع ادرار می‌شود که در نهایت حجم پلاسمای خون کاهش یافته و خون غلیظ‌تر می‌شود.
وقتی قند خون به مدت طولانی بالا باشد، بافت‌ها و رگ‌های خونی دچار آسیب می‌شوند. این آسیب‌ها می‌توانند منجر به تغییر در تولید گلبول‌های قرمز و افزایش هماتوکریت شوند.
چاقی، به‌ویژه در بیماران دیابتی نوع ۲، با افزایش التهاب و تغییر در جریان خون همراه است که می‌تواند باعث غلظت خون شود.
سیگار و قلیان با کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها، بدن را وادار به تولید بیشتر گلبول قرمز می‌کنند که در نتیجه غلظت خون بالا می‌رود.
برخی عوارض دیابت مانند نفروپاتی دیابتی یا نارسایی قلبی می‌توانند در روند تنظیم خون اختلال ایجاد کرده و غلظت خون را افزایش دهند.
شناخت علائم اولیه غلظت خون می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. علائم شایع شامل موارد زیر است:
اگر بیمار دیابتی این علائم را تجربه کند، باید فوراً به پزشک مراجعه نماید.
غلظت خون در افراد دیابتی می‌تواند خطرناک‌تر از افراد سالم باشد، زیرا دیابت خود به‌تنهایی ریسک مشکلات عروقی را افزایش می‌دهد. برخی از عوارض مهم عبارتند از:
برای تشخیص غلظت خون در بیماران دیابتی، پزشک معمولاً از آزمایش‌های زیر استفاده می‌کند:
با کنترل منظم قند خون، مصرف کافی آب، تغذیه سالم و فعالیت بدنی مناسب می‌توان این مشکل را تا حد زیادی پیشگیری یا کنترل کرد. مشورت منظم با پزشک و انجام آزمایش‌های دوره‌ای، کلید حفظ سلامت بیماران دیابتی در برابر غلظت خون است.
در ادامه، گروه‌های غذایی و خوراکی‌هایی که می‌توانند به رقیق کردن خون و بهبود گردش خون در دیابتی‌ها کمک کنند را معرفی می‌کنم:
کم‌آبی یکی از اصلی‌ترین دلایل غلظت خون است، بنابراین:
آب ساده (۸ تا ۱۰ لیوان در روز)
دمنوش‌های بدون قند (مثل چای سبز، چای ترش، بابونه)
آب سبزیجات تازه (مثل کرفس یا خیار)
نکته: نوشیدنی‌های شیرین یا حاوی قند پنهان برای دیابتی‌ها ممنوع است.
سالمون، ساردین، قزل‌آلا، تن
امگا-۳ باعث کاهش التهاب و بهبود انعطاف‌پذیری رگ‌ها می‌شود.
پیشنهاد: ۲ تا ۳ وعده در هفته، به صورت بخارپز یا گریل.
اسفناج، کلم بروکلی، کرفس، جعفری
سرشار از آنتی‌اکسیدان و فیبر برای کاهش قند خون و بهبود جریان خون.
نکته: مصرف بیش از حد سبزیجاتی که ویتامین K بالایی دارند (مثل اسفناج) در صورت مصرف داروهای ضدانعقاد باید با نظر پزشک باشد.
دارای ترکیبات گوگردی که خاصیت رقیق‌کنندگی خون دارند.
به کاهش فشار خون و قند خون کمک می‌کنند.
زنجبیل: ضد التهاب و کمک به بهبود گردش خون.
زردچوبه: حاوی کورکومین که جریان خون را تقویت می‌کند.
گریپ‌فروت، پرتقال، لیمو، توت‌ها (توت‌فرنگی، بلوبری، شاه‌توت)
این میوه‌ها سرشار از ویتامین C هستند که دیواره رگ‌ها را تقویت می‌کند.
نکته: بیماران دیابتی باید مقدار مصرف میوه را با قند خونشان هماهنگ کنند.
جو دوسر، کینوا، نان سبوس‌دار، عدس و لوبیا
فیبر بالا و کمک به کاهش چربی و قند خون.
گردو، بادام، تخم کتان، تخم چیا
حاوی اسیدهای چرب مفید برای بهبود سلامت قلب و رگ‌ها.
حفظ قند خون در محدوده هدف، اصلی‌ترین راهکار پیشگیری از غلظت خون است. این کار با رعایت رژیم غذایی سالم، مصرف منظم داروها (مثل متفورمین یا انسولین) و پایش منظم قند خون انجام می‌شود.
دیابتی‌ها باید روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب یا مایعات بدون قند بنوشند تا از کم‌آبی و غلظت خون جلوگیری شود.
ورزش‌های هوازی مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا شنا می‌توانند جریان خون را بهبود بخشند و خطر غلیظ شدن خون را کاهش دهند.
ترک سیگار و الکل، اکسیژن‌رسانی خون را بهبود می‌دهد و فشار کمتری به سیستم قلبی-عروقی وارد می‌کند.
غذاهایی مثل ماهی‌های چرب، سیر، زنجبیل، لیمو و سبزیجات تازه می‌توانند به بهبود جریان خون کمک کنند.
در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهای ضد انعقاد یا حجامت و فصد خون را توصیه کند.
غلظت خون در بیماران دیابتی یک مشکل جدی است که نباید نادیده گرفته شود. این وضعیت می‌تواند به دلیل کم‌آبی، کنترل نامناسب قند خون، چاقی یا عوارض ناشی از دیابت ایجاد شود و در صورت بی‌توجهی، خطر سکته قلبی، مغزی و مشکلات گردش خون را افزایش دهد.
