تراکم استخوان در چه سنی اهمیت بیشتری دارد
استخوان‌ها ستون فقرات سلامت بدن انسان هستند و نقش حیاتی در حفظ ساختار، حرکت و حفاظت از اعضای داخلی بدن دارند.تراکم استخوان به میزان ماده معدنی موجود در استخوان‌ها اشاره دارد و از شاخص‌های اصلی سلامت استخوان‌ها محسوب می‌شود. کاهش تراکم استخوان می‌تواند منجر به پوکی استخوان (Osteoporosis) و افزایش خطر شکستگی‌ها شود. اما سوال مهم این است که در چه سنی باید بیشترین توجه را به تراکم استخوان داشته باشیم و چه اقداماتی می‌تواند سلامت استخوان‌ها را تضمین کند؟ در این ویدئو آموزشی توسط خانم دکتر کتایون انتشاری فوق تخصص روماتولوژی به بررسی تراکم استخوان در چه سنی اهمیت بیشتری دارد خواهیم پرداخت.
دوران کودکی و نوجوانی: پایه‌ریزی سلامت استخوان
سلامت استخوان‌ها از کودکی آغاز می‌شود. در این دوران، استخوان‌ها در حال رشد و محکم شدن هستند و بدن از طریق فرآیند استخوان‌سازی (Bone Formation)، مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر را جذب می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند که تقریباً ۹۰٪ تراکم استخوان در سن ۱۸ تا ۲۰ سالگی ایجاد می‌شود. بنابراین مصرف کافی کلسیم، ویتامین D و پروتئین در کودکی و نوجوانی اهمیت بالایی دارد. همچنین فعالیت‌های بدنی مثل دویدن، پریدن و تمرینات مقاومتی باعث افزایش تراکم استخوان‌ها می‌شوند.
سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی: رسیدن به حداکثر تراکم استخوان
حدود سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی، افراد به حداکثر تراکم استخوان (Peak Bone Mass) خود می‌رسند. این مرحله برای زنان و مردان بسیار حیاتی است زیرا هر چه تراکم استخوان در این دوره بالاتر باشد، خطر بروز پوکی استخوان در سنین بالاتر کمتر خواهد بود. بنابراین حتی در این سنین، ورزش منظم، تغذیه سالم و اجتناب از سیگار و الکل از مهم‌ترین عوامل حفظ تراکم استخوان است.
سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی: آغاز تغییرات تدریجی
بعد از ۳۰ سالگی، تراکم استخوان به تدریج کاهش می‌یابد، به ویژه اگر عوامل خطرساز مانند کم‌تحرکی، رژیم غذایی فقیر از کلسیم و ویتامین D، مصرف سیگار و نوشیدنی‌های الکلی وجود داشته باشد. در این دوره، انجام سنجش تراکم استخوان معمولاً ضرورتی ندارد مگر اینکه فرد دارای عوامل خطر پوکی استخوان باشد، مانند سابقه خانوادگی یا بیماری‌های مزمن.
سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی: توجه ویژه برای زنان
در این سنین، تغییرات هورمونی به ویژه در زنان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. کاهش سطح استروژن در دوران قبل و بعد از یائسگی باعث تسریع کاهش تراکم استخوان می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که زنان در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ سالگی بیشتر در معرض کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان هستند. در این دوره، انجام سنجش تراکم استخوان (DEXA Scan) توصیه می‌شود تا اقدامات پیشگیرانه مانند مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D، ورزش مقاومتی و تغییر سبک زندگی آغاز شود.
سنین ۵۰ سالگی و بالاتر: اهمیت حیاتی سنجش تراکم استخوان
بعد از ۵۰ سالگی، تراکم استخوان در زنان و مردان به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و خطر شکستگی‌ها افزایش می‌یابد. این موضوع به ویژه در زنان بعد از یائسگی بیشتر مشاهده می‌شود. مردان نیز با افزایش سن، به ویژه پس از ۶۰ سالگی، کاهش تراکم استخوان را تجربه می‌کنند. در این سنین، سنجش تراکم استخوان حداقل هر ۲ سال یک بار توصیه می‌شود تا کاهش تراکم شناسایی و درمان شود.
عوامل مؤثر در کاهش تراکم استخوان
چندین عامل می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان شود:
راهکارهای پیشگیری و افزایش تراکم استخوان
سلامت استخوان‌ها قابل پیشگیری و تقویت است. اقدامات مهم شامل موارد زیر هستند:
سن مناسب انجام سنجش تراکم استخوان
با توجه به مراحل زندگی و تغییرات هورمونی:
اهمیت پیشگیری از شکستگی‌ها و پوکی استخوان
پوکی استخوان نه تنها باعث کاهش کیفیت زندگی می‌شود، بلکه خطر شکستگی‌های لگن، مچ و ستون فقرات را افزایش می‌دهد. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان می‌توانند منجر به کاهش تحرک، درد مزمن و حتی بستری طولانی مدت شوند. بنابراین توجه به تراکم استخوان در سنین جوانی و میانسالی اهمیت حیاتی دارد.
نتیجه‌گیری
تراکم استخوان یک شاخص کلیدی سلامت استخوان‌ها است که از کودکی تا سالمندی اهمیت دارد. ایجاد حداکثر تراکم استخوان در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی، حفظ تراکم با ورزش و تغذیه مناسب در میانسالی و سنجش تراکم استخوان در سنین بالاتر، به پیشگیری از پوکی استخوان و شکستگی‌ها کمک می‌کند. زنان به دلیل تغییرات هورمونی بعد از یائسگی و مردان با افزایش سن، گروه‌هایی هستند که بیشترین توجه را نیاز دارند. با رعایت تغذیه سالم، فعالیت بدنی، سبک زندگی مناسب و مشاوره پزشکی، می‌توان سلامت استخوان‌ها را حفظ و کیفیت زندگی را افزایش داد.
