بارداری در افراد دیابتی
بارداری دوره‌ای حساس و سرنوشت‌ساز در زندگی هر زن است، اما برای افرادی که با دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ زندگی می‌کنند، این دوران می‌تواند پیچیده‌تر و چالش‌برانگیزتر باشد. بارداری در افراد دیابتی نیازمند مراقبت‌های دقیق، کنترل قند خون، تغذیه سالم و هماهنگی با پزشکان متخصص است. در این ویدئو آموزشی قصد داریم به بررسی بارداری در افراد دیابتی توسط خانم دکتر شیما سیروس دیابتولوژیست بپردازیم.
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی می‌توانند کنترل قند خون را دشوارتر کنند. قند خون بالا در دوران بارداری ممکن است منجر به عوارضی مانند:
کنترل دقیق قند خون قبل و در حین بارداری، خطرات فوق را به شدت کاهش می‌دهد و شانس تولد نوزادی سالم را افزایش می‌دهد.
اگر دیابت دارید و قصد بارداری دارید، برنامه‌ریزی قبل از بارداری اهمیت بالایی دارد. در این مرحله لازم است:
مشاوره با متخصص غدد یا پزشک دیابت: پزشک وضعیت کلی سلامت شما، داروهای مصرفی، HbA1c (میانگین قند خون سه‌ماهه) و عوارض احتمالی دیابت را بررسی می‌کند.
کنترل قند خون: باید سطح HbA1c را تا حد ممکن به میزان هدف (زیر ۶.۵ یا حتی ۶ درصد) نزدیک کنید.
مصرف اسید فولیک: حداقل از ۳ ماه قبل از بارداری باید اسید فولیک مصرف شود تا از نقص لوله عصبی جنین پیشگیری شود.
تغییر داروها: برخی داروهای دیابت مانند متفورمین ممکن است در بارداری مجاز نباشند و باید به انسولین تبدیل شوند.
مراقبت در دوران بارداری برای زنان دیابتی چندجانبه و تخصصی است. باید با تیمی متشکل از متخصص زنان، غدد، تغذیه و گاهی قلب و کلیه در ارتباط باشید. موارد کلیدی عبارتند از:
نظارت روزانه بر سطح قند خون ناشتا و پس از وعده‌های غذایی اهمیت دارد. استفاده از گلوکومتر یا دستگاه CGM (مانیتور پیوسته قند) در زنان دیابتی باردار توصیه می‌شود.
اکثر زنان دیابتی در دوران بارداری نیاز به انسولین دارند. پزشک دوزهای مناسب را بر اساس سطح قند خون شما تنظیم می‌کند. تغییرات هورمونی ممکن است باعث نیاز به تغییر دوزهای انسولین در هر سه‌ماهه شود.
برنامه غذایی زنان باردار دیابتی باید شامل کربوهیدرات‌های پیچیده، پروتئین‌های با کیفیت، چربی‌های سالم و فیبر باشد. محدود کردن مصرف قندهای ساده (مانند شیرینی، نوشابه، نان سفید) الزامی است.
ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی روزانه، یوگا یا تمرینات تنفسی به کنترل قند خون، کاهش استرس و آمادگی برای زایمان کمک می‌کند. البته پیش از شروع ورزش، با پزشک مشورت کنید.
اگر دیابت در بارداری به خوبی کنترل نشود، احتمال بروز مشکلاتی برای مادر و نوزاد افزایش می‌یابد. مهم‌ترین عوارض عبارتند از:
افزایش خطر پره‌اکلامپسی
احتمال زایمان سزارین
پیشرفت سریع‌تر عوارض دیابت (مانند مشکلات کلیه یا شبکیه چشم)
افزایش خطر ماکروزومی (نوزاد بزرگ‌تر از حد طبیعی)
خطر نقایص مادرزادی قلبی، عصبی یا کلیوی
تولد نوزاد با افت قند خون
مشکلات تنفسی بعد از تولد
زنان مبتلا به دیابت نوع ۱ معمولاً از دوران کودکی با بیماری خود زندگی کرده‌اند. نیاز به انسولین در این افراد بیشتر است و کنترل قند خون دشوارتر خواهد بود.
در دیابت نوع ۲، بسیاری از زنان پیش از بارداری با رژیم غذایی یا داروهای خوراکی (مانند متفورمین) کنترل می‌شدند. اما در دوران بارداری اغلب باید مصرف انسولین را آغاز کنند.
دیابت بارداری نوعی دیابت است که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود و معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود. در حالی که دیابت پیش‌از‌بارداری (نوع ۱ یا ۲) بیماری‌ای مزمن است که پیش از بارداری وجود داشته است. البته زنان مبتلا به دیابت بارداری نیز در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده قرار دارند.
در اواخر بارداری پزشک تصمیم می‌گیرد که زایمان طبیعی یا سزارین مناسب‌تر است. عواملی مانند وزن جنین، وضعیت مادر، کنترل قند و وجود یا عدم وجود عوارض دخیل‌اند.
در دیابت بارداری، اولین خط درمان معمولاً اصلاح سبک زندگی شامل رژیم غذایی و فعالیت بدنی است. اما اگر این اقدامات برای کنترل قند خون کافی نباشند، پزشک ممکن است از داروهای خاصی برای مدیریت قند خون استفاده کند. در ادامه، داروهای رایج مورد استفاده در درمان دیابت بارداری را به زبان ساده و کاربردی بررسی می‌کنیم:
انسولین به‌عنوان داروی اصلی برای کنترل دیابت بارداری در شرایطی استفاده می‌شود که تغییرات سبک زندگی کافی نباشد. این دارو به‌صورت تزریقی تجویز می‌شود.
دوز و نوع انسولین حتماً باید توسط پزشک متخصص تعیین شود.
متفورمین دارویی خوراکی است که باعث کاهش تولید گلوکز در کبد و افزایش حساسیت بدن به انسولین می‌شود.
اگرچه متفورمین از جفت عبور می‌کند، تحقیقات زیادی نشان داده که در برخی موارد بی‌خطر است و می‌تواند جایگزین یا مکمل انسولین باشد. با این حال، در برخی کشورها هنوز انسولین ترجیح داده می‌شود.
در مواردی که مادر به تزریق انسولین حساس است یا از آن اجتناب می‌کند، پزشک ممکن است متفورمین را تجویز کند.
دارویی خوراکی از گروه سولفونیل‌اوره‌هاست که باعث تحریک لوزالمعده برای ترشح انسولین می‌شود.
استفاده از گلیبوراید در بارداری محدود است و ممکن است باعث افت قند خون جنین (هیپوگلیسمی) شود. بنابراین فقط در موارد خاص و با نظارت دقیق پزشک تجویز می‌شود.
بعضی از داروهای دیابت نوع ۲ برای دیابت بارداری ممنوع یا توصیه نمی‌شوند، از جمله:
پزشک زمانی دارو تجویز می‌کند که:
بارداری برای زنان دیابتی، اگر با برنامه‌ریزی دقیق، مراقبت‌های پزشکی مستمر و سبک زندگی سالم همراه باشد، می‌تواند تجربه‌ای موفق و ایمن باشد. با کنترل قند خون، پیروی از توصیه‌های پزشک و خودمراقبتی هوشمندانه، می‌توان از بروز بسیاری از عوارض جلوگیری کرد و نوزادی سالم را به دنیا آورد. اگر دیابت دارید و قصد مادر شدن دارید، همین امروز با پزشک خود مشورت کنید و مسیر بارداری سالم را آغاز کنید.
