غده تیروئید یکی از غدد مهم در بدن است که نقش کلیدی در تنظیم متابولیسم ایفا می‌کند. این غده پروانه‌ای شکل در جلوی گردن قرار دارد و با ترشح هورمون‌هایی مانند T3 و T4 بر بسیاری از عملکردهای بدن تأثیر می‌گذارد. اختلال در عملکرد تیروئید می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی چون کم‌کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید شود. در این ویدئو آموزشی قصد داریم به بررسی اختلالات تیروئیدی و اهمیت کنترل آن توسط آقای دکتر علی جمشیدی فرد فوق تخصص غدد و متابولیسم بپردازیم.
غده تیروئید چیست و چه نقشی دارد؟
غده تیروئید با ترشح هورمون‌های تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) سوخت و ساز بدن را تنظیم می‌کند. این هورمون‌ها بر عملکرد قلب، مغز، عضلات، سیستم گوارشی و حتی خلق‌وخو تأثیرگذارند. هرگونه اختلال در عملکرد این غده می‌تواند منجر به بروز علائم جسمی و روانی شود که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
انواع اختلالات تیروئیدی
اختلالات تیروئید به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
1. کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism)
در این حالت، تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی باعث کند شدن متابولیسم بدن می‌شود.
علائم کم‌کاری تیروئید:
خستگی مزمن
افزایش وزن بدون دلیل
احساس سرما
خشکی پوست
یبوست
افسردگی
ریزش مو
نامنظم شدن قاعدگی
تورم صورت
دلایل کم‌کاری تیروئید:
بیماری هاشیموتو (یک بیماری خودایمنی)
کمبود ید
درمان با ید رادیواکتیو
جراحی تیروئید
مصرف برخی داروها (مثل لیتیوم)
2. پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)
در این وضعیت، غده تیروئید بیش از حد فعال شده و هورمون زیادی ترشح می‌کند. این امر موجب افزایش متابولیسم و بروز علائم پرتحرکی و اضطراب می‌شود.
علائم پرکاری تیروئید:
کاهش وزن ناگهانی
تپش قلب
تعریق زیاد
بی‌خوابی
عصبانیت و اضطراب
لرزش دست
نازک شدن پوست
بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
دلایل پرکاری تیروئید:
بیماری گریوز (Graves)
گواتر مولتی‌ندولر
آدنوم سمی تیروئید
مصرف بیش از حد ید یا داروهای حاوی ید
اختلالات تیروئیدی در زنان
زنان به‌ویژه در دوران بارداری، یائسگی یا پس از زایمان بیشتر در معرض اختلالات تیروئید قرار دارند. تیروئید پس از زایمان یکی از شایع‌ترین انواع این اختلالات است که ممکن است ابتدا با پرکاری و سپس به کم‌کاری منتهی شود. همچنین اختلالات تیروئیدی در زنان می‌تواند باعث ناباروری یا اختلال در تخمک‌گذاری شود.
تشخیص بیماری های تیروئید
برای تشخیص دقیق اختلالات تیروئیدی، پزشک ممکن است آزمایش های زیر را تجویز کند:
آزمایش خون:بررسی سطح TSH، T3، T4 و آنتی‌بادی‌های تیروئید
سونوگرافی تیروئید:برای بررسی گره‌ها یا بزرگ‌شدگی غده
اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو:برای ارزیابی عملکرد غده
نمونه‌برداری (بیوپسی):در صورت وجود گره مشکوک
درمان اختلالات تیروئیدی
درمان به نوع اختلال بستگی دارد:
درمان کم‌کاری تیروئید:
داروهای جایگزین هورمون تیروئید مانند لووتیروکسین (Euthyrox یا Levothyroxine)
تنظیم دوز دارو بر اساس سطح TSH
مصرف دارو به صورت ناشتا و منظم
درمان پرکاری تیروئید:
داروهای ضد تیروئید مانند متی‌مازول
ید رادیواکتیو: برای کاهش عملکرد غده
جراحی تیروئید: در موارد شدید یا وجود گره
بتابلوکرها: برای کنترل علائم مانند تپش قلب
نقش تغذیه در سلامت تیروئید
تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامت تیروئید دارد. برخی مواد غذایی می‌توانند بر عملکرد این غده تأثیر بگذارند:
سویا (می‌تواند با جذب داروی لووتیروکسین تداخل کند)
آیا اختلالات تیروئیدی خطرناک هستند؟
در صورت عدم درمان، اختلالات تیروئیدی می‌توانند منجر به عوارض جدی شوند؛ مانند:
بیماری‌های قلبی
ناباروری
اختلالات روانی مانند افسردگی
در موارد شدید: کمای میکزدم در کم کاری شدید یا طوفان تیروئیدی در پرکاری شدید
پیشگیری از اختلالات تیروئیدی
اگرچه برخی از اختلالات تیروئید مانند بیماری‌های خودایمنی قابل پیشگیری نیستند، اما می‌توان با رعایت برخی نکات از شدت آن‌ها کاست:
مصرف نمک یددار
معاینه سالانه تیروئید به‌ویژه در زنان بالای ۳۰ سال
خودداری از مصرف خودسرانه مکمل‌های ید
مدیریت استرس و خواب کافی
نتیجه‌گیری
اختلالات تیروئیدی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد درون‌ریز هستند که می‌توانند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهند. تشخیص زودهنگام، درمان به‌موقع و تغییر سبک زندگی می‌تواند به کنترل این اختلالات کمک کند. اگر علائم مشکوکی دارید، بهتر است با پزشک متخصص غدد مشورت کنید تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.
سوالات متداول درباره اختلالات تیروئیدی
آیا کم‌کاری تیروئید باعث افزایش وزن می‌شود؟ بله، یکی از علائم رایج کم‌کاری تیروئید افزایش وزن بی‌دلیل است.
پرکاری تیروئید خطرناک است؟ در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به طوفان تیروئیدی و اختلالات قلبی شود.
آیا درمان اختلالات تیروئیدی دائمی است؟ در برخی موارد مانند بیماری هاشیموتو، فرد نیاز به درمان مادام‌العمر دارد.
آیا مصرف نمک یددار برای تیروئید مفید است؟ بله، ید برای عملکرد طبیعی تیروئید ضروری است، اما نباید بیش از حد مصرف شود.
