سنگ‌های کلیه رسوبات سختی هستند که اغلب به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آیند. ایجاد این سنگ‌ها علل متنوعی دارد و ممکن است در هر جای دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه دیده شوند. اگرچه حرکت سنگ‌های کلیوی دردناک است، اما در صورت تشخیص به‌موقع، باعث آسیب دائمی به بدن نمی‌شود. اگر کسی در معرض خطر تولید سنگ‌های کلیوی باشد، پزشک متخصص اورولوژی می‌تواند راه‌هایی را برای پیشگیری از سنگ کلیه به او توصیه کند
سنگ کلیه تا وقتی حرکت نمی‌کند و ثابت است، هیچ علامتی ندارد. مشکلات از زمانی آغاز می‌گردد که سنگ در کلیه جابه‌جا میشود یا به سمت میزنای (لوله‌ای که هر کلیه را به مثانه وصل می‌کند) به راه می‌افتد. در این حالت، برخی یا همه موارد زیر دیده میشود
سنگ کلیه معمولا یک علت واحد و مشخص ندارد اما عواملی وجود دارند که احتمال بروز سنگ کلیه را بیشتر می‌کنند. به طور کلی، وقتی غلظت برخی مواد که می‌توانند بلور تشکیل دهند (مانند کلسیم، اسید اوریک و اُگزالات) در ادرار افزایش می‌یابد، سنگ کلیه تشکیل میشود. در حالت عادی، موادی در ادرار وجود دارند که از چسبیدن مولکول‌ها به هم و تشکیل بلور جلوگیری می‌کنند. اگر این مواد در ادرار کم باشند روند تولید سنگ را تسریع می‌نمایند
اگر نوع یا جنس سنگ کلیه را بدانیم، علل تشکیل سنگ را بهتر درک می‌کنیم و پزشک متخصص اورولوژی بهتر می‌تواند برای پیشگیری از تشکیل دوباره آن ما را راهنمایی کند. بنابراین، در صورت امکان بهتر است سنگ را برای تعیین جنس به آزمایشگاه تحویل بدهیم
بیشتر سنگ‌های کلیه از جنس کلسیم هستند و بیشتر از همه از جنس اُگزالات کلسیم. اگزالات یک ماده طبیعی است که هم در برخی غذاها وجود دارد و هم در کبد تولید میشود. برخی سبزیجات، میوه‌ها، مغزیات و شکلات حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند علاوه بر غذاهایی که می‌خوریم، خوردن دوز بالای ویتامین د و برخی جراحی‌های روده هم غلظت کلسیم و اگزالات را در ادرار زیاد می‌کند سنگ‌های کلیه ممکن است از جنس فسفات کلسیم هم باشند. برخی تغییرات در سوخت و ساز بدن، برخی سردردهای میگرنی و یک داروی ضدصرع به نام توپیرامات ممکن است موجب ایجاد این نوع سنگ کلیه شوند
این نوع سنگ کلیه در پاسخ به یک عفونت ایجاد میشود مانند عفونت دستگاه ادراری. این سنگ‌ها می‌توانند به سرعت بزرگ شوند و معمولا اندازه بزرگی دارند به همین دلیل حرکت نمی‌کنند و علامت زیادی ندارند
این نوع سنگ کلیه در شخصی ایجاد میشود که مایعات کمی می‌نوشد ولی بدنش آب زیادی از دست می‌دهد. کسانی که غذاهای سرشار از پروتیین می‌خورند یا اسید اوریک خون بالا (نقرس) دارند هم ممکن است به این نوع سنگ کلیه دچار شوند
این نوع سنگ فقط در کسانی دیده میشود که به یک اختلال ارثی مبتلا هستند که در آن، ماده خاصی به نام سیستین را بیشتر از حد معمول در ادرار دفع می‌کنند
چه چیزی سبب ایجاد سنگ کلیوی می شود
یک سنگ کلیه می تواند به کوچکی یک دانه شن بوده و بدون متوجه شدن فرد، از طریق ادرار دفع شود. اما سنگ های بزرگتر می توانند سبب انسداد جریان ادرار شده و درد زیادی به همراه داشته باشند. برخی افراد بیان می کنند که این درد، از درد زایمان نیز بدتر است این قطعات سخت، از متراکم شدن مواد معدنی ادرار، به وجود می آیند. این وضعیت می تواند ناشی از دلایل مختلفی مانند نوع غذای مصرفی و دارو هایی مشخص باشد. اگر خود فرد یا شخصی در خانواده ی او سابقه ابتلا به سنگ کلیه را داشته باشد، احتمال اینکه او نیز در آینده به سنگ کلیه مبتلا شود، زیاد است
فرد باید به اندازه کافی ادرار کند تا مواد موجود در ادرار او که توانایی تبدیل شدن به سنگ را دارند، رقیق شوند. اگر فرد به میزان کافی آب ننوشد یا شدیدا عرق کند، ادرار او ممکن است تیره به نظر بیاید رنگ ادرار باید زرد کمرنگ یا بی رنگ باشد. اگر فرد سابقه ی ابتلا به سنگ کلیه را داشته باشد، باید روزانه به میزان ۸ لیوان ادرار دفع کند. بنابراین از آنجایی که فرد مقداری از مایعات بدنش را از طریق تعریق و تنفس از دست می دهد، باید نوشیدن حدود ۱۰ لیوان در روز را مد نظر قرار دهد نوشیدن یک لیوان آب مرکبات را به نوشیدن یک لیوان آب ترجیح دهید، زیرا سیترات (نوعی ماده شیمیایی) موجود در شربت آبلیمو یا آب پرتقال می تواند از تشکیل سنگ ها جلوگیری کند
مواد خوراکی مصرفی می توانند نقش بزرگی در ایجاد سنگ کلیه ایفا کنند. شایع ترین نوع سنگ کلیه زمانی رخ می دهد که در حین ساختن ادرار توسط کلیه ها، کلسیم و اگزالات (نوعی ترکیب شیمیایی) به هم می چسبند اگزالات یک ترکیب شیمیایی است که در سبزیجات و بسیاری از مواد غذایی سالم وجود دارد. در صورت داشتن سابقه ی ابتلا به این نوع سنگ ها، پزشک ممکن است به فرد توصیه کند که مصرف مواد غذایی غنی از اگزالات را محدود کند. این مواد غذایی شامل موارد زیر می شوند
ممکن است شنیده باشید که نوشیدن شیر سبب ایجاد سنگ های کلیوی می شود. این جمله حقیقت ندارد. مصرف همزمان مواد غذایی غنی از کلسیم (مانند شیر و پنیر) و مواد غذایی حاوی اگزالات، به بدن کمک می کند تا بهتر با اگزالات مقابله کند
فرد این ماده را معمولا از طریق نمکی که به غذا افزوده می شود، بدست می آورد. این ماده می تواند شانس ابتلا به سنگ های کلیوی را افزایش دهد. بنابراین فرد باید مراقب مصرف اسنک های نمکی، مواد غذایی کنسرو شده، گوشت های بسته بندی شده و دیگر مواد غذایی فرآوری شده باشد
یک نوع دیگر سنگ های کلیوی، هنگامی تشکیل می شوند که ادرار بیش از حد اسیدی باشد. گوشت قرمز و حلزون صدف دار می توانند تولید اسید اوریک در بدن را افزایش دهند این ماده می تواند در مفاصل جمع شده و سبب ایجاد بیماری نقرس شود. همچنین می تواند به کلیه ها رفته و در آنجا ایجاد سنگ کند. آنچه بیشتر اهمیت دارد این است که پروتئین های حیوانی، سطح کلسیم ادرار را بالا برده و مقدار سیترات آن را کاهش می دهند، که هر دوی این موارد سنگ سازی را تشدید می کنند
سنگ ها، رایج ترین مشکل کلیوی در افراد مبتلا به بیماری های التهاب روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو هستند. مشکلات روده ای می توانند سبب اسهال در فرد شده که به تبع ادرار او نیز کم می شود. همچنین ممکن است بدن فرد اگزالات اضافی از طریق روده جذب کند که در نتیجه ی آن اگزالات بیشتری وارد ادرار می شود
احتمال ابتلا به سنگ کلیه در افراد چاق دو برابر است. این هنگامی است که نمایه توده بدنی فرد (BMI) برابر عدد ۳۰ یا بیشتر از آن است. اگر قد شخصی ۱٫۷۷ متر باشد، محدوده چاقی او از ۹۵ کیلوگرم شروع می شود جراحی کاهش وزن نیز می تواند به از دست دادن وزن و افزایش سلامتی کمک کند. اما خود جراحی می تواند سبب ایجاد سنگ کلیه شود. مطالعات بیان می کنند افرادی که رایج ترین عمل جراحی چاقی (بای پس معده) را انجام داده اند، شانس بسیار بیشتری جهت ابتلا به سنگ های کلیوی دارند
