در دنیای صنعتی امروز با زیادشدن عوارض و مضرات انواع قرص ها و داروهای شیمیایی و ترکیبی، شاهد تمایل بیش‌ازپیش افراد به استفاده از درمان های سنتی و گیاهی هستیم. یکی از این گیاهانی که خداوند در دل طبیعت قرار داده همین گیاه بوقناق می باشد که تاثیر شگفت انگیزی برای درمان برخی بیماری ها دارد از جمله برای درمان گیاهی دیابت استفاده می شود و تأثیر بسزایی دارد.
گیاه بوقناق که نام علمی آن Eryngium billardieri است و در جاهای مختلف اسامی متفاوتی دارد همانند نام های چرخه، خارزن بابا، شوکة البیضا، شکاعی و قرصعنه در فارسی، عربی و در کتب طب سنتی نامیده شده است
گیاه بوقناق گونه ای از گیاهان گل دار است که در آن مقداری اینولین وجود دارد که به دلیل شباهت آن به کنگر فرنگی به آن کنگر فرنگی وحشی نیز می گویند. گیاهی علفی و پایا به ارتفاع یک متر است که ساقه ی آن مثلثی شکل و پوشیده از تارهای پنبه ای به رنگ سفید و آبی روشن است و دارای کناره ای بال مانند و خاردار در سراسر طول ساقه ی اصلی و شاخه های آن می باشد برگ های این گیاه بزرگ، بیضوی و دراز با کناره ی لوبدار و دندانه های منتهی به خاری قوی و نوک تیز، در انتهای ساقه، گل دهنده و گل های آن به رنگ بنفش، منتهی به خار و به شکل یک طبق ضخیم می باشد. خاکستری رنگ و طعم آن شیرین است .بهترين آن سبز رنگ يا سبز مايل به زرد است .
این گیاه حدود دویست و پنجاه گونه را شامل می شود. این گیاه می تواند بصورت طبیعی و یا در محیط های باغی رشد نماید و اثرات درمانی زیادی برای آن ذکر نموده اند.این گیاه در مناطق معتدل کشور و در استان های کردستان، همدان، اصفهان، آذربایجان و در دامنه های زاگرس می روید.
در درمان های گیاهی طب قدیم و امروزه حتی در تهیه دمنوش بوقناق از ریشه و میوه این گیاه استفاده می کنند. البته علاوه بر تولید دمنوش بوقناق انواع محصولات دیگری چون عرق بوقناق و یا گیاه خشک شده آن نیز موجود می باشد ولی دمنوش های بوقناق ازلحاظ فایده رسانی بیشتر، هزینه، نحوه استفاده و دسترسی پذیری نسبت به دیگر محصولات بوقناق برتری دارند.
نحوه مصرف
به صورت عمومی میزان مصرف عرق بوقناق در هر 24 ساعت حدود 2 تا 4 استکان (100 سی سی) می باشد که البته با مشورت پزشک معالج یا مشاور، مقدار مصرف عرق بوقناق قابل تغییر است. اما نحوه مصرف برای بیماران دیابتی بستگی به موارد زیر دارد و باید با توجه به شرایط زیر تعیین شود:
- میزان قند خون ناشتا (مصرف عرق گیاه بوقناق برای کاهش قند خون باید به صورت ناشنا باشد.)
- پاسخگویی سلول های بدن فرد به عرق بوقناق
- حال عمومی بیمار
- روند بهبودی در بیماران دیابتی باید مشخص شود
- میتوان میزان مصرف را به هر 12 ،8 ، یا 6 ساعت تنظیم کرد
- در مواردی که میزان قند خون بیمار بیشتر از 200 است می توان هر 4 ساعت یک استکان مصرف نمود
خواص درمانی بوقناق
- بوقناق از نظر طبيعت طبق راي حكماي طب سنتي گرم و خشك است و عده اي نيز آن را سرد گفته اند و خوردن آن خشك كننده رطوبتها و قابض است گیاه بوقناق و زول خاصیت ضد سم دارد و برای پاک سازی کبد از سموم و بازکردن مجاری کبد بسیار مفید می باشد. این عرق برای فعالیت بهتر آنزیم های کبدی مفید است.
- عرق بوقناق بر غدد فوق کلیه اثر مفید و موثر دارد و غدد فوق کلیه را فعال کرده و ترشح آدرنالین را تنظیم می کند و استرس و عصبانیت و اضطراب را ازبین می برد.
- یکی از خواص عرق بوقناق در طب سنتی حفظ سلامت دستگاه گوارش، رفع نفخ معده و روده، درمان یبوست و نرم کردن روده ها است. برای درمان کولیت، تولید صفرا و ریختن آن در اثنی عشر روده و تجزیه چربی ها بهتر است از عرق بوقناق استفاده نمایید.
- مسهل است براي فلج و رعشه و درد پشت و جذام و قطع جريان رطوبت از رحم و ساير اعضاي بدن مفيد است . ريشه آن خونريزي را بند مي آورد و ورم مقعد را تحليل مي برد و براي التيام زخم نافع است .
- اصلی ترین خواص بوقناق را برای درمان بیماری دیابت برشمرده اند. با خوردن بوقناق سلول های لوزالمعده یا پانکراس فعال شده و به دنبال آن تولید انسولین از درون این سلول ها نیز تحریک می شود در نتیجه سطح قندخون کاهش می یابد. البته در کنار آن افراد مبتلا به بیماری دیابتی باید شیوه های اشتباه زندگی خود را تغییر داده و به ورزش و اصلاح تغذیه نیز بپردازند.
- مصرف این عرق سبب شفاف شدن صورت و درمان جوش خواهد شد زیرا خون را تصفیه کرده و کبد را از سموم پاکسازی نموده و به باز کردن مجاری کبدی کمک می کند و به دلیل همین خاصیت در طب سنتی از عرق بوقناق برای درمان جوش و شفاف کردن پوست نیز استفاده می شود.
از دیگر خواص آن می توان به مواردی زیر اشاره کرد
- پیشگیری و کاهش بروز سکته های مغزی و قلبی
- بیماری های خونی
- بیماری ضعف عضله قلبی
- درمان ورم و سنگ کلیه
موارد احتیاط و منع مصرف دمنوش بوقناق:
- دمنوش بوقناق را با داروهای شیمیایی کاهنده قند خون مصرف نکنید.
- مصرف دمنوش بوقناق سبب خشک شدن شیر مادران شده پس نباید آن را در دوران شیردهی مصرف کنید.
- در نوشیدندمنوش یا عرق این گیاه افراط نکنید زیرا با خوردن این عرق فشار خونتان کاهش می یابد و احساس بی حالی برای افراد ایجاد می کند.
- مصرف این گیاه سبب افت فشار خون می گردد بنابراین توصیه می شود همراه با خرما یا عسل استفاده شودتا از بروز افت فشار خون جلوگیری شود .
