بیماری خود ایمنی عارضه ای است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بدن حمله می کند. سیستم ایمنی به طور طبیعی در مقابل میکروب هایی مانند باکتری ها و ویروس ها از بدن دفاع می کند.سیستم ایمنی با تشخیص وجود این مهاجمان خارجی، ارتشی از سلول های جنگنده را برای مبارزه با آن ها می فرستد.به طور معمول، سیستم ایمنی می تواند تفاوت بین سلول های خارجی و خودی را تشخیص دهد.در بیماری خود ایمنی ، سیستم ایمنی، بخشی از بدن مانند مفاصل یا پوست را اشتباها خارجی تلقی کرده و پروتئین هایی به نام آنتی بادی را برای حمله به سلول های سالم می فرستد.برخی از بیماری های خود ایمنی تنها یک اندام را هدف می گیرند. به طور مثال دیابت نوع ۱، به پانکراس آسیب می رساند. بیماری های دیگر مانند لوپوس اریتماتوس سیستمیک، تمام بدن را درگیر می کند.
پزشکان دقیقا علت این موضوع را نمی دانند. اما با این حال برخی افراد نسبت به سایرین، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری خود ایمنی هستند.مطابق مطالعه ای در سال ۲۰۱۴، زنان حدود ۲ برابر مردان به بیماری خود ایمنی مبتلا می شوند – ۶.۴ درصد از زنان در مقابل ۲.۷ درصد از مردان. اغلب اوقات بیماری طی سال های فرزندآوری زنان آغاز می شود (۱۵ تا ۴۴ سال).
برخی بیماری های خود ایمنی در نژادهای به خصوص شایع تر هستند. برای مثال لوپوس، نژاد آفریقایی-آمریکایی و لاتین را بیشتر از سفیدپوستان درگیر می کند.برخی بیماری های خود ایمنی مانند ام اس و لوپوس، ارثی هستند. لزوما تمام اعضای خانواده به یک بیماری مبتلا نمی شوند اما استعداد ابتلا به یک عارضه خودایمنی را به ارث می برند.از آنجا که شیوع بیماری های خود ایمنی رو به افزایش است، محققین بر این باورند فاکتورهای محیطی مانند عفونت و تماس با مواد یا حلال های شیمیایی در آن نقش دارند.رژیم غذایی غربی، فاکتور ریسک احتمالی دیگری در ابتلا به بیماری خودایمنی است.
تصور می شود خوردن غذاهای حاوی چربی زیاد، قند زیاد و با فرآوری فراوان، با التهاب که احتمالا آغازگر واکنش ایمنی باشد، ارتباط دارد. اگرچه، چنین چیزی هنوز اثبات نشده است.مطالعه ای در سال ۲۰۱۵ بر تئوری دیگری به نام فرضیه بهداشت تمرکز کرد. به لطف واکسن و مواد ضدعفونی، امروزه کودکان همانند گذشته در معرض بسیاری از میکروب ها قرار ندارند.این عدم تماس می تواند سیستم ایمنی آن ها را مستعد واکنش بیش از حد نسبت به مواد بی ضرر کند.
محققان دقیقا علت بیماری های خود ایمنی را نمی دانند. ژنتیک، رژیم غذایی، عفونت و تماس با مواد شیمیایی می تواند نقش داشته باشد.
بیش از ۴۰ بیماری خود ایمنی مختلف وجود دارد. در اینجا به ۱۴ نوع از آن ها خواهیم پرداخت:
دیابت نوع یک بیماری خود ایمنی شایع
پانکراس، هورمون انسولین تولید کرده که به تنظیم سطح قند خون کمک می کند. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی حمله کرده و سلول های تولیدکننده انسولین در پانکراس را نابود می کند.قند خون بالا می تواند منجر به آسیب عروق خونی و اندام هایی مانند قلب، کلیه، چشم ها و عصب ها شود.
در رماتیسم مفاصل، سیستم ایمنی به مفاصل حمله می کند. این حمله باعث قرمزی، گرما، درد و سفتی در مفاصل می شود.بر خلاف آرتروز که معمولا افراد مسن را درگیر می کند، رماتیسم مفصلی با آغاز ۳۰ سالگی یا حتی زودتر شروع می شود.
به طور معمول سلول های پوستی رشد کرده و سپس زمانی که دیگر به آن ها نیازی نباشد، می ریزند. پسوریازیس باعث تکثیر بسیار سریع سلول های پوستی می شود.سلول های اضافی انباشته شده و تشکیل تکه های قرمز و ملتهب می دهند.تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس، به تورم، سفتی و درد در مفاصل خود نیز مبتلا می شوند. این نوع بیماری آرتریت پسوریاتیک نام دارد.
ام اس، غلاف میلین را که پوشش محافظ اطراف سلول های پوستی است، تخریب می کند.آسیب غلاف میلین، سرعت انتقال پیام ها بین مغز و نخاع و سایر نقاط بدن را کاهش می دهد.این آسیب می تواند منجر به علائمی مانند بی حسی، ضعف، عدم تعادل و اختلال در راه رفتن شود.این بیماری در شکل های مختلف بروز پیدا کرده که سرعت پیشرفت متفاوتی دارند.مطابق مطالعه ای در سال ۲۰۱۲، حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به ام اس تا ۱۵ سال پس از آغاز بیماری، برای راه رفتن به کمک نیاز دارند.
اگرچه پزشکان در دهه ۱۸۰۰، ابتدا لوپوس را به عنوان یک بیماری پوستی تعریف کردند، اما شکل سیستمیک آن، در واقع اندام های بسیاری از جمله مفاصل، کلیه ها، مغز و قلب را درگیر می کند درد مفصلی، خستگی و دانه پوستی، شایع ترین علائم این بیماری هستند.
بیماری التهابی روده، عبارتی است برای توصیف عارضه هایی که باعث التهاب در لایه پوششی دیواره روده می شوند.هر نوع بیماری التهابی روده، بخش متفاوتی از مجرای گوارشی را درگیر می کند.بیماری کرون می تواند هر قسمت از مجرای گوارشی، از دهان تا مقعد را ملتهب کند کولیت اولسراتیو تنها لایه پوششی روده بزرگ و راست روده را درگیر می کند.
بیماری ادیسون، غدد آدرنال را که هورمون های کورتیزول، آلدوسترون و اندروژن تولید می کنند، درگیر می کند.کمبود کورتیزول می تواند بر نحوه مصرف و ذخیره کربوهیدرات و قند توسط بدن تاثیر گذارد. کمبود آلدوسترون منجر به کاهش سدیم و افزایش پتاسیم در جریان خون می شود.علائم آن شامل ضعف، خستگی، کاهش وزن و کاهش قند خون است.
بیماری گریوز به غده تیروئید در گردن حمله کرده و باعث تولید بیش از حد هورمون می شود. هورمون های تیروئید، مصرف انرژی در بدن را کنترل می کنند.مقدار زیاد این هورمون، فعالیت های بدن را سرعت بخشیده و موجب بروز علائمی مانند عصبانیت، افزایش سرعت ضربان قلب، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می شود.یکی از علائم احتمالی این بیماری، بیرون زدگی چشم ها است.
این عارضه به غدد تامین کننده رطوبت چشم ها و دهان حمله می کند. علامت اصلی این سندروم، خشکی چشم ها و دهان است اما گاهی مفاصل یا پوست را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
در التهاب تیروئید هاشیموتو، تولید هورمون تیروئید کند می شود. علائم آن شامل افزایش وزن، حساسیت به سرما، خستگی، ریزش مو و تورم تیروئید است.
میاستنی گراویس، ایمپالس های عصبی موثر در کنترل عضلات توسط مغز را درگیر می کند.با مختل شدن ارتباط بین عصب ها و عضلات، سیگنال ها نمی توانند به عضلات دستور انقباض دهند.شایع ترین علامت، ضعف عضلانی است که با فعالیت بدتر و با استراحت بهتر می شود. اغلب اوقات عضلاتی که حرکات چشم، باز کردن پلک و حرکات صورت را کنترل می کنند، درگیر می شوند.
واسکولیت خود ایمنی ، نوعی بیماری خود ایمنی است و زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی به عروق خونی حمله می کند.التهاب حاصل، شریان ها و وریدها را تنگ کرده و موجب کاهش میزان خون عبوری از آن ها می شود.
این عارضه باعث کمبود پروتئین تولید شده توسط سلول های پوششی معده می شود که برای جذب ویتامین B12 از غذا توسط روده کوچک لازم است.بدون وجود مقادیر کافی از این ویتامین، فرد به کم خونی مبتلا شده و توانایی بدن در ساخت DNA دستخوش تغییر می گردد.
کم خونی خطرناک، در افراد مسن شایع تر است. مطابق مطالعه ای در سال ۲۰۱۲، این عارضه به طور کلی ۰.۱ درصد از افراد و در افراد بالای ۶۰ سال حدود ۲ درصد را درگیر می کند.
افراد مبتلا به این بیماری نمی توانند غذاهای حاوی گلوتن، پروتئین موجود در گندم و سایر محصولات غلات، را بخورند.با قرار گرفتن گلوتن در روده کوچک، سیستم ایمنی به این بخش از مجرای گوارشی حمله کرده و باعث التهاب می شود.مطالعه ای در سال ۲۰۱۵ به این نتیجه رسید که حدود ۱ درصد از مردم آمریکا، به این بیماری دچار می شوند.بسیاری از افراد به گلوتن حساسیت دارند که یک بیماری خود ایمنی نیست اما می تواند علائم مشابهی مانند اسهال و درد شکمی داشته باشد.
علائم اولیه بسیاری از بیماری های خود ایمنی، مشابه هستند، مانند:
هریک از بیماری ها، علائم به خصوص خود را نیز دارند. برای مثال، دیابت نوع ۱ باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی می شود.
بیماری التهابی روده باعث شکم درد، نفخ و اسهال می شود.
در بیماری هایی مانند پسوریازیس یا رماتیسم مفاصل، گاهی علائم به تناوب ظاهر می شوند.
در صورت بروز علائم بیماری خود ایمنی، لازم است به پزشک مراجعه شود. بر اساس نوع بیماری، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص باشد.روماتولوژیست، بیماری های مفصلی مانند رماتیسم مفاصل و سایر بیماری های خود ایمنی مانند سندروم شوگرن و لوپوس اریتماتوس سیستمیک را درمان می کند.متخصص بیماری های گوارشی، بیماری های مجرای گوارشی مانند بیماری سلیاک و کرون را درمان می کند.متخصص غدد، عارضه های مربوط به غدد مانند بیماری گراویس، التهاب تیروئید هاشیموتو و بیماری ادیسون را درمان می کند.
درماتولوژیست، عارضه های پوستی مثل پسوریازیس را درمان می کند.
هیچ تستی به تنهایی نمی تواند بیماری های خود ایمنی را تشخیص دهد. پزشک با استفاده از ترکیبی از تست ها، مرور علائم و معاینه فیزیکی اقدام به تشخیص می کند.اغلب اوقات تست آنتی بادی ضد هسته (ANA)، یکی از اولین تست هایی است که پزشکان در صورت وجود احتمال بیماری خود ایمنی از آن استفاده می کنند.نتیجه مثبت این تست، به معنی ابتلای احتمالی به یکی از این بیماری ها است، اما نوع دقیق آن یا ابتلای قطعی را تایید نمی کند.سایر تست ها به دنبال آنتی بادی های خاص تولید شده در بیماری های خود ایمنی می گردند.گاهی پزشک، تست های غیر اختصاصی را نیز برای بررسی وجود التهابی انجام می دهد که این بیماری ها در بدن تولید می کنند.
درمان ها نمی توانند بیماری های خود ایمنی را درمان کنند اما می توانند واکنش ایمنی بیش فعال را کنترل، التهاب را خاموش یا حداقل درد و التهاب را کاهش دهند.
داروهایی که برای درمان چنین عارضه هایی به کار می روند عبارت اند از:
درمان اصلی برای بیماری های خود ایمنی، مصرف دارو برای فرو نشاندن التهاب و واکنش ایمنی بیش فعال است. درمان ها می توانند به کاهش علائم نیز کمک کنند.بیش از ۸۰ بیماری خود ایمنی مختلف وجود دارد. اغلب اوقات علائم آن ها هم پوشانی داشته و این امر، تشخیص آن ها را دشوار می سازد.
بیماری های خود ایمنی در بین زنان شایع تر بوده و اغلب ارثی هستند.تست های خونی با بررسی آنتی بادی ها می توانند به پزشکان در تشخیص این عارضه ها کمک کنند. درمان ها شامل مصرف دارو برای فرونشاندن واکنش ایمنی و التهاب در بدن است.
