افزایش کراتین و مشکلات کلیوی در دیابتی ها
یکی از رایج‌ترین عوارض طولانی‌مدت دیابت، آسیب به کلیه‌هاست. این مشکل که با نام نفروپاتی دیابتی یا بیماری کلیوی ناشی از دیابت (DKD) شناخته می‌شود، نتیجه تغییرات و اختلالات عروقی ناشی از دیابت بوده و خطر مرگ‌ومیر را در بیماران افزایش می‌دهد. همچنین، دیابت شیرین یکی از عوامل اصلی ابتلا به بیماری کلیوی مرحله پایانی (ESRD) به شمار می‌رود که شدیدترین و پیشرفته‌ترین نوع بیماری کلیوی است. در این مقاله به بررسی افزایش کراتین و مشکلات کلیوی در دیابتی ها خواهیم پرداخت.
وقتی سطح قند خون در افراد دیابتی برای مدت طولانی بالا می‌ماند، مواد شیمیایی خاصی در کلیه‌ها افزایش پیدا می‌کنند. این تغییرات موجب آسیب به گلومرول‌ها (واحدهای فیلترکننده کلیه) می‌شود و در نتیجه پروتئینی به نام آلبومین وارد ادرار خواهد شد. از سوی دیگر، قند خون بالا می‌تواند باعث اتصال غیرطبیعی برخی پروتئین‌های گلومرولی به یکدیگر شود که این امر زمینه ایجاد بافت‌های زخم‌شده را فراهم می‌کند. در ادامه، این روند به اسکلروز گلومرولی یا سخت شدن بافت کلیه منجر می‌شود. این فرآیند معمولاً طی چند سال رخ می‌دهد و در همه مبتلایان به دیابت دیده نمی‌شود. با این حال، در صورت پیشرفت بیماری، بافت سالم کلیه به تدریج با بافت فیبروزه و زخمی جایگزین شده و توانایی کلیه در تصفیه خون کاهش می‌یابد. ادامه این روند ممکن است در نهایت به نارسایی دائمی کلیه منجر شود.
یکی از اولین نشانه‌های درگیری کلیه در دیابت، میکروآلبومینوری است؛ یعنی وجود مقدار کمی آلبومین در ادرار. در صورت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، این وضعیت می‌تواند متوقف یا حتی معکوس شود. اما اگر کنترل نشود، احتمال دارد به پروتئینوری (نشت بیشتر پروتئین در ادرار) پیشرفت کند. به همین دلیل، پایش منظم وضعیت بیماران مبتلا به دیابت اهمیت زیادی دارد. اگرچه شیوع نفروپاتی دیابتی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ بیشتر گزارش شده است، اما به دلیل بالاتر بودن تعداد بیماران دیابت نوع ۲، آمار بروز بیماری کلیوی در این گروه بیشتر است. این موضوع اهمیت ویژه کنترل و پایش سلامت کلیه‌ها در همه افراد دیابتی را نشان می‌دهد.
کراتینین محصول تجزیه طبیعی کراتین در عضلات است که از طریق جریان خون به کلیه‌ها منتقل و سپس دفع می‌شود. مقدار کراتینین در خون یک شاخص مهم برای بررسی عملکرد کلیه‌ها است.
دیابت کنترل‌نشده می‌تواند به مرور زمان به کلیه‌ها آسیب برساند و باعث نفروپاتی دیابتی شود. مهم‌ترین علل افزایش کراتینین در بیماران دیابتی عبارت‌اند از:
افزایش مداوم قند خون، رگ‌های خونی کوچک در کلیه را تخریب کرده و باعث کاهش توانایی کلیه در دفع مواد زائد از جمله کراتینین می‌شود.
بسیاری از بیماران دیابتی دچار فشار خون بالا هستند. این عامل یکی از مهم‌ترین دلایل آسیب کلیوی و افزایش کراتینین در این افراد محسوب می‌شود.
برخی داروها مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) یا مصرف طولانی‌مدت مسکن‌ها می‌تواند عملکرد کلیه را تضعیف کرده و سطح کراتینین را افزایش دهد.
دیابت خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری و کلیوی را افزایش می‌دهد و این امر می‌تواند باعث التهاب و بالا رفتن کراتینین شود.
مصرف زیاد گوشت قرمز، نمک، پروتئین حیوانی و نوشیدنی‌های شیرین می‌تواند در بیماران دیابتی فشار بیشتری بر کلیه‌ها وارد کرده و منجر به افزایش کراتین شود.
گاهی افزایش کراتینین بدون علامت است و تنها از طریق آزمایش خون مشخص می‌شود، اما در بسیاری از موارد نشانه‌های زیر ظاهر می‌شوند:
بیماران دیابتی بیشتر از افراد عادی در معرض بیماری‌های کلیوی قرار دارند. افزایش کراتینین می‌تواند هشداری برای مشکلات زیر باشد:
این بیماری یکی از عوارض دیررس دیابت است که به دلیل آسیب تدریجی کلیه‌ها ایجاد می‌شود. بالا بودن کراتینین یکی از شاخص‌های اصلی آن است.
اگر سطح کراتینین به‌طور مداوم افزایش یابد و کنترل نشود، بیمار ممکن است به نارسایی مزمن کلیه مبتلا شود که در نهایت نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه خواهد داشت.
عملکرد نامناسب کلیه‌ها باعث احتباس مایعات و سدیم در بدن می‌شود. این موضوع نه تنها کراتینین را افزایش می‌دهد بلکه خطر بیماری‌های قلبی را نیز بیشتر می‌کند.
مهم‌ترین اقدام در بیماران دیابتی، تنظیم قند خون با رعایت رژیم غذایی، فعالیت بدنی و مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک است.
کاهش مصرف نمک، کنترل وزن و مصرف داروهای ضد فشار خون تحت نظر پزشک می‌تواند به کاهش فشار بر کلیه‌ها کمک کند.
مصرف داروها باید تنها تحت نظر پزشک باشد. خودسرانه مصرف کردن مسکن‌ها و مکمل‌ها می‌تواند سطح کراتینین را بالا ببرد.
ورزش‌های سبک مثل پیاده‌روی، یوگا یا شنا به بهبود جریان خون و عملکرد کلیه کمک می‌کند.
بیماران دیابتی باید به‌طور مرتب آزمایش خون و ادرار انجام دهند تا تغییرات کراتینین به موقع شناسایی و درمان شوند.
اگر بیمار دیابتی دچار علائمی مانند تورم، تنگی نفس، کاهش ادرار یا خستگی شدید شود، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. همچنین افزایش پایدار کراتینین در آزمایش‌ها نیازمند بررسی دقیق‌تر و گاهی اقدامات درمانی فوری است.
کراتینین ماده‌ای است که از تجزیه کراتین در عضلات ایجاد می‌شود و از طریق کلیه‌ها دفع می‌گردد. افزایش سطح کراتینین خون معمولاً نشانه کاهش عملکرد کلیه‌ها است. در بیماران دیابتی، چون کلیه‌ها در معرض آسیب ناشی از قند خون بالا قرار دارند، کنترل سطح کراتینین اهمیت ویژه‌ای دارد.
در دیابت کنترل‌نشده، قند خون بالا به مرور زمان به رگ‌های خونی کوچک در کلیه‌ها آسیب می‌زند. این آسیب باعث کاهش توانایی کلیه در دفع مواد زائد (مثل کراتینین) می‌شود. در نتیجه، سطح کراتینین خون افزایش می‌یابد و می‌تواند نشانه‌ای از شروع نفروپاتی دیابتی یا بیماری کلیوی باشد.
در مراحل اولیه معمولاً علامتی ندارد. اما با پیشرفت بیماری ممکن است فرد دچار:
سطح طبیعی کراتینین به جنسیت و توده عضلانی بستگی دارد:
چند عامل می‌تواند سرعت آسیب کلیه و افزایش کراتینین را بیشتر کند:
راهکارهای مهم عبارتند از:
خیر. گاهی افزایش خفیف کراتینین می‌تواند به دلیل کم‌آبی بدن، مصرف زیاد گوشت قرمز یا ورزش شدید باشد. اما در بیماران دیابتی، این افزایش همیشه باید جدی گرفته شود چون می‌تواند نشانه اولیه آسیب کلیه باشد.
توصیه می‌شود همه بیماران دیابتی حداقل سالی یک بار آزمایش کراتینین و سنجش GFR انجام دهند. در صورت داشتن فشار خون بالا یا علائم مشکلات کلیوی، این آزمایش باید در فواصل کوتاه‌تری انجام شود.
در مراحل اولیه و با کنترل مناسب قند خون و فشار خون، کاهش سطح کراتینین امکان‌پذیر است. اما در مراحل پیشرفته، آسیب کلیوی دائمی خواهد بود و درمان تنها به کنترل بیماری و پیشگیری از پیشرفت بیشتر محدود می‌شود.
سه کلید اصلی عبارتند از:
افزایش کراتین در بیماران دیابتی یک هشدار جدی برای مشکلات کلیوی است. کنترل قند خون، مدیریت فشار خون، رعایت رژیم غذایی سالم و انجام آزمایش‌های منظم بهترین راه برای پیشگیری از نارسایی کلیه و حفظ سلامت بیماران دیابتی است. هر چه آگاهی بیمار و خانواده او بیشتر باشد، احتمال کنترل موفق بیماری افزایش خواهد یافت.
