شبکیه یک‌لایه نازک است که در پشت چشم قرارداد و وظیفه آن واکنش به نورهایی است که وارد چشم میشود. در اثر بیماری دیابت، شبکیه به‌آرامی صدمه می‌بیند. شبکیه عروق بسیار کوچکی دارد که به‌آسانی دچار صدمه میشوند. هنگامی‌که قند خون و فشارخون در طی مدت طولانی بالا باشد زمینه آسیب به عروق کوچک شبکیه چشم فراهم میشود.
شبکیه داخلی ترین لایه چشم و حاوی بسیاری از سلول های گیرنده نوری حساس به نور است. این سلول ها نور را تشخیص می دهند و آن را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می کنند که از طریق عصب بینایی به مغز می رسد و در نتیجه باعث بینایی می شود. اما در برخی شرایط اختلالات شبکیه روی شبکیه تأثیر می گذارد و معمولاً منجر به بروز اختلالاتی در بینایی می شود.
چشم انسان عضوی تخصصی است که به نور واکنش به افراد امکان دیدن را می دهد. همچنین چشم ساختارهای زیادی دارد که بینایی را قادر می سازد. اختلالات شبکیه، شرایطی هستند که هر بخشی از شبکیه را تحت تأثیر قرار می دهند. برخی از آنها می توانند به طور خفیفی بر بینایی فرد تأثیر بگذارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است منجر به نابینایی شوند. با این حال، اگر چشم پزشک این بیماری را زود تشخیص دهد و درمان مناسب را ارائه دهد، ممکن است بتوان از اکثر اختلالات شبکیه پیشگیری کرد.
اگر شخصی مشکلاتی در شبکیه چشم خود داشته باشد، بهتر است به چشم پزشک متخصص در زمینه اختلالات شبکیه مراجعه کند. این مقاله از دیابت شاپ برخی از اختلالات رایج شبکیه و زمان تماس با پزشک را مورد بحث قرار می دهد.
برخی از مشکلات رایج شبکیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
پارگی شبکیه
پارگی شبکیه زمانی رخ می دهد که پارگی یا سوراخی در شبکیه وجود داشته باشد. این حالت معمولاً هنگامی که زجاجیه، که یک ماده ژله مانند در چشم است، به شبکیه می‌چسبد و محکم آن را می‌کشد تا پاره شود، اتفاق می افتد. پارگی شبکیه می تواند ناشی از یک ضربه یا جدا شدن زجاجیه به عنوان بخشی از روند پیری باشد. این عارضه می تواند باعث تاری دید، شروع ناگهانی شناورها یا فلاش نور شود.برای افراد مهم است که برای پارگی شبکیه تحت درمان قرار گیرند، زیرا ممکن است منجر به جداشدگی شبکیه شود که به شدت بینایی را تحت تثیر قرار می دهد.
جداشدگی شبکیه
جداشدگی شبکیه زمانی اتفاق می‌افتد که تجمع مایع، که معمولاً از طریق پارگی شبکیه وارد میشود، باعث جدا شدن شبکیه از مشیمیه میشود. مشمیمه لایه چشمی است که اکسیژن و مواد مغذی برای آن فراهم میکند. جداشدگی شبکیه یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که اگر درمان نشود می تواند منجر به از دست دادن دائمی بینایی گردد.
رتینوپاتی
رتینوپاتی ناشی از آسیب به رگ های خونی در پشت چشم است که باعث نشت مایعات می شود. این تجمع مایع می تواند بر روی شبکیه تاثیر بگذارد و منجر به تغییراتی در بینایی شود. شرایطی که می توانند باعث رتینوپاتی شوند شامل دیابت ، فشار خون بالا و سرطان است. در واقع رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض شایع دیابت است. طبق شواهد این عارضه علت اصلی نابینایی در بین بزرگسالان در ایالات متحده است.وقتی رگ‌های خونی در شبکیه آسیب میبینند امکان دارد باعث نشت مایع یا خون شود و نشت این مواد می تواند رسوباتی به نام اگزودا ایجاد کند که زمینه ساز تخریب شبکیه چشم شود و باعث شود تصاویری که شبکیه به مغز ارسال میکند تار یا کج و معوج باشد. رتینوپاتی نامی است که به این آسیب شبکه ایی می‌گویند.
شروع آسیب به این عروق، با تورم و سست شدن رگها همراه است، گاها برخی از این عروق کوچک مسدود شده و خونرسانی به شبکیه را دچار اختلال میکنند. در اوایل دوره ورود به این بیماری، ممکن است مشکلی در بینایی فرد به وجود نیاید؛ از این جهت به بیماران دیابتی توصیه می شود تا حداقی سالی یک بار برای معاینه چشم به پزشک مراجعه کنند.
امکان دارد یک‌چشم بیمار دچار صدمه بیشتری شود و یا حتی هر دو چشم بیمار به یک اندازه صدمه ببیند. به این اختلال بینائی ناشی از دیابت، رتینوپاتی دیابتی می‌گویند.اختلالات شبکیه در بیمارهای دیابتی زمانی وخیم‌ترمی شود که عروق جدید ایجاد گردد زیرا این عروق خیلی ضعیف هستند، به‌آسانی شکسته میشوند و خون از آنها به زجاجیه نشت کرده و نشت خون درون زجاجیه مانع رسیدن نور به شبکیه میشود.
غشاهای اپی رتینال
غشاهای اپی رتینال (ERMs) که به آن ها ماکولا یا ماکولوپاتی سلفون نیز گفته می شود، لایه نازکی را تشکیل می دهند که در سطح داخلی شبکیه ایجاد می شود. این معمولاً بافت اسکار ناشی از یک وضعیت پزشکی یا آسیب است.ERM ها اغلب علائمی ایجاد نمی کنند، مگر زمانی که ماکولا یا مرکز شبکیه را تحت تأثیر قرار می دهند، که در درک جزئیات و ویژگی های بصری مهم است. یک فرد ممکن است در این شرایط متوجه تحریف دید مرکزی خود شود.
سوراخ ماکولا
مشابه پارگی شبکیه، سوراخ های ماکولا پارگی های کوچکی در ماکولا هستند که به دلیل کشش غیرعادی بین زجاجیه و شبکیه رخ می دهد. پیری شایع ترین علت سوراخ های ماکولا است.لازم به ذکر است که آسیب های چشمی نیز ممکن است منجر به سوراخ های ماکولا شود.
دژنراسیون ماکولا
از آنجایی که دژنراسیون ماکولا در بین افراد مسن شایع تر است، چشم پزشکان معمولاً آن را دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) می نامند. در این وضعیت، ماکولا بدتر می شود و باعث ایجاد انحراف در دید مرکزی می شود که ممکن است به مرور زمان بدتر شود و باعث از دست دادن دائمی بینایی شود. مطالعه ای در سال 2021 نشان می دهد که دژنراسیون ماکولا شایع ترین اختلال شبکیه در ایالات متحده است.
رتینیت
رتینیت به التهاب شبکیه اشاره دارد که معمولاً از ویروس ها و باکتری ها ناشی می شود. به عنوان مثال، بیماری لایم ، سیفلیس و تب دنگی ممکن است باعث رتینیت شود. همچنین بیماری خودایمنی، مانند بیماری بهجت و لوپوس نیز ممکن است باعث این بیماری شود.
رتینیت پیگمانتوزا
رتینیت پیگمانتوزا یک بیماری ژنتیکی نادر است که باعث از بین رفتن سلول های شبکیه می شود. این وضعیت می تواند باعث از دست دادن تدریجی بینایی شود.
رتینوبلاستوما
رتینوبلاستوما که سرطان شبکیه چشم است. به گفته انجمن سرطان آمریکا رایج ترین نوع سرطان چشم در نوزادان و کودکان خردسال محسوب می شود. یکی از علائم رایج رتینوبلاستوما، عدم وجود رفلکس قرمز در مردمک چشم هنگام عکس گرفتن از کودک است.
ادم ماکولا
ادم ماکولا وضعیتی است که به دلیل تجمع مایعات در ماکولا رخ می دهد و باعث تورم و التهاب آن می شود. شرایط متعددی از جمله AMD، دیابت و انسداد ورید شبکیه می تواند باعث ادم ماکولا شود.
انسداد ورید شبکیه یا سکته چشم یک اختلال عروق خونی است که در آن شاخه‌های سیاهرگ شبکیه مسدود و باعث میشود مایع و خون روی شبکیه بریزد. این انسداد گردش خون را قطع می کند و حتی می تواند باعث مرگ سلول های عصبی و از دست دادن بینایی شود.
اختلالات شبکیه می تواند تعدادی از علائم مشابه را به اشتراک بگذارد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بسیاری از عوامل مختلف ممکن است در ایجاد اختلالات شبکیه نقش داشته باشند. مثلا مطالعه ای در سال ۲۰۲۰ تاکید می کند که افزایش سن، شرایطی مانند دیابت و فشار خون بالا و جراحی قبلی چشم می تواند خطر ابتلا به مشکلات شبکیه را افزایش دهد. علاوه بر این، داشتن سابقه خانوادگی اختلالات شبکیه نیز می تواند احتمال ابتلای فرد به آن را افزایش دهد.
ایجاد تغییرات در سبک زندگی مانند استفاده از یک رژیم غذایی مناسب ، ورزش منظم و ترک سیگار ممکن است برای محافظت از سلامت کلی فرد و مراقبت از چشم مفید باشد. همچنین افراد بهتر است از عینک آفتابی یا عینک محافظ استفاده کنند تا از آسیب احتمالی چشم که می‌تواند منجر به مشکلات شبکیه شود، محافظت کنند.
برای بررسی و تشخیص بیماری های چشمی مانند اختلالات شبکیه، چشم پزشکان معمولاً ابتدا در مورد سابقه پزشکی فرد سؤال می کنند. این به آنها اجازه می دهد تا به دنبال عواملی باشند که ممکن است بینایی آنها را تحت تأثیر قرار دهد. سپس آنها یک معاینه جامع چشم را با تمرکز خاص روی شبکیه و ماکولا انجام می دهند. آنها از ابزار خاصی به نام افتالموسکوپ برای بررسی داخل چشم استفاده خواهند کرد.
چشم پزشک ممکن است از قطره های چشمی برای گشاد کردن مردمک چشم به منظور دیدن بهتر چشم داخلی استفاده کند. آنها همچنین ممکن است درخواست سونوگرافی چشم کنند و برای جلوگیری از ناراحتی هنگام اسکن چشم، قطره های چشمی بی حس کننده را تجویز کنند. چشم پزشکان همچنین ممکن است با استفاده از توموگرافی انسجام نوری (OCT) یا یک تصویر سه بعدی از جریان خون در چشم با استفاده از آنژیوگرافی OCT از شبکیه عکس بگیرند. آنها همچنین ممکن است برای بررسی نشت در رگ های خونی، آزمایش های رنگی مانند آنژیوگرافی فلورسین را درخواست کنند.
هدف از درمان اختلالات شبکیه حفظ و بازگرداندن بینایی یا جلوگیری و کاهش سرعت آسیب در شبکیه می باشد. درمان اختلالات شبکیه بسته به نوع و میزان بیماری متفاوت است. گزینه های درمانی ممکن است از داروها و ویتامین ها گرفته تا تزریق، جراحی و درمان های لیزری متفاوت باشد.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) توصیه می کند که کودکان باید به طور منظم معاینه چشم داشته باشند. علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و افرادی که در معرض خطر بیشتر برخی بیماری‌های چشمی هستند نیز باید تحت معاینات منظم قرار گیرند.
در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر، فرد باید فوراً به چشم پزشک مراجعه کند:
