یبوست عارضه ای است که به علت کند شدن حرکات روده و جذب بیشتر آب مایه داخل روده بزرگ و سفت شدن مدفوع اتفاق میافتد. هر فردی در طول زندگی خود حتما چندباری تجربه یبوست را دارد. قبل از هرچیز باید بدانیم که هر فردی الگوی دفع خود را دارد، مثلا فردی معمولا روزی سه بار ولی فرد دیگری هفته ای سه بار دفع دارد.

یبوست یکی از مشکلات گوارشی شایع در میان بیماران مبتلا به دیابت است. دیابت می تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در بروز این بیماری نقش داشته باشد. افزایش غیرطبیعی قند خون در مبتلایان به دیابت می تواند سبب آسیب عصبی و در نتیجه بروز یبوست شود. در برخی موارد نیز رژیم غذایی نامناسب و یا داروهای مصرفی در بروز یبوست نقش دارند.
در مقاله ای که در سال ۲۰۱۷ میلادی منتشر شد بروز یبوست در مبتلایان به دیابت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ۶۰ درصد مبتلایان به دیابت یبوست را تجربه می کنند. در برخی از تحقیقات مشاهده شده که در ۱۱ تا ۵۶ درصد مبتلایان به دیابت این مشکل گوارشی مشاهده می شود.
مطالعه فوق نشان می دهد که در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ در مقایسه با سایر افراد احتمال ابتلا به یبوست مزمن بیشتر است.دیابت به عنوان یکی از شایع ترین بیماری ها در سراسر جهان به شمار می رود. این بیماری سالانه مسئول حدود ۴ میلیون مرگ می باشد. در صورتی که دیابت درمان نشود می تواند به عوارضی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیوی، مشکلات چشمی، قطع عضو و … منجر شود.در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ ترشح هورمون انسولین توسط پانکراس (لوزالمعده) کاهش می یابد. در دیابت نوع ۲ معمولاً انسولین توسط پانکراس ترشح می شود، اما بدن نمی تواند از این هورمون به طور موثر استفاده کند. به این وضعیت “مقاومت به انسولین” گفته می شود.

یکی از مشکلات شایعی که زندگی مدرن امروز با خود به ارمغان آورده است، عارضه یبوست می باشد. با مدرنیزه شدن، تحرک افراد کم شده و اکثر مسافت ها با ماشین طی می شود، همچنین فست فود و تنقلات جای میوه و سبزیجات را در سبد غذایی گرفته است.

اگر شما دارای چند علامت از علائم زیر هستید، دچار یبوست شده اید و باید در صدد رفع آن باشید.

• بعد از دفع احساس کنید که کامل تخلیه نشده اید
• دفعات دفع مدفوع شما کمتر از دفعات همیشگی باشد
• سردرد داشته باشید
• مدفوع شما سفت باشد
• نفخ و درد داشته باشید
• هنگام دفع نیاز به زور زدن داشته باشید

عوامل به وجود آورنده یبوست

باید به این نکته توجه کنید که یبوست خود به خود ایجاد نمی شود بلکه عواملی هستند که این عارضه را به وجود می آورند،این عوامل عبارتند از:

• نداشتن خواب کافی، مصرف کم آب و مایعات
• مصرف کم میوه و سبزیجات (فیبرها)
• مصرف زیاد کافئین
• بی تحرکی یا کم تحرکی
• افزایش سن
• استرس
• چاقی
• اختلالات هورمونی
• مصرف بیش از حد ملین ها (منجر به تنبلی روده می شود)
• مصرف بعضی از داروها (مانند داروهای فشارخون بالا، داروهای آنتی اسید، آهن، داروهای ضد افسردگی و…) 

دلایل بروز یبوست در مبتلایان به دیابت:

نوروپاتی دیابتی، یبوست و گاستروپارزی (فلج معده)

برخی از بیماران مبتلا به دیابت به نوروپاتی دیابتی مبتلا می شوند. نوروپاتی دیابتی به معنای آسیب عصبی است که در بخش های مختلف بدن، از جمله دستگاه گوارش، مشاهده می شود.آسیب عصبی ناشی از دیابت می تواند عصب واگ (که عبور غذا را از دستگاه گوارش تنظیم می کند) را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه نوروپاتی عصبی در این افراد به یبوست منجر می شود. آسیب عصب واگ در بروز گاستروپارزی نیز نقش دارد. گاستروپارزی به معنای کاهش سرعت تخلیه معده است.

دیابت و یبوست ناشی از رژیم غذایی

یکی از دلایل ابتلا به این بیماری در مبتلایان به دیابت پیروی از رژیم غذایی نامناسب است. افراد مبتلا به دیابت باید از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنند تا از نوسان قند خون و افزایش وزن پیشگیری شود. یک رژیم غذایی سالم که سرشار از فیبر باشد ضمن کمک به درمان چاقی و دیابت از بروز یبوست نیز پیشگیری می کند. فیبر در غلات کامل، حبوبات، میوه ها و سبزیجات به وفور یافت می شود.

داروهای دیابت و یبوست

برخی از داروها که به منظور کنترل قند خون این بیماران تجویز می شوند ممکن است در بروز یبوست نقش داشته باشند. اگر تصور می کنید که داروهای شما در بروز این مشکل دخیل هستند با پزشک خود درباره این موضوع مشورت کنید. در برخی موارد پزشک ممکن است بتواند داروی شما و یا دوز مصرفی آن را تغییر دهد.

آیا مصرف ملین برای مبتلایان به دیابت بی ضرر است؟

ملین ها یکی از گزینه های درمانی برای مبتلایان به دیابت هستند. اما برخی از این داروها ممکن است سبب افزایش قند خون شوند. به همین علت برای بیماران مبتلا به دیابت مناسب نیستند. از سوی دیگر، تولید کنندگان معمولاً ملین ها را برای استفاده طولانی مدت تولید نمی کنند. به همین علت توصیه می شود که از آن ها برای مدت زمان طولانی استفاده نشود.اگر بیمار می خواهد از ملین استفاده کند حتماً باید در مورد ملین مناسب و مدت زمانی که می تواند از آن استفاده نماید با پزشک خود مشورت نماید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟

اگر یبوست در مبتلایان به دیابت مزمن نباشد معمولاً نگران کننده نیست. تغییر سبک زندگی در بسیاری از موارد می تواند به رفع یبوست کمک کند. اگر درمان های خانگی موثر نبودند و یا این مشکل، بیش از چند روز طول کشید باید به پزشک مراجعه نمایید. اگر در مدفوع خود خون مشاهده کردید باید حتماً با پزشک مشورت کنید.

چه زمانی یبوست خطرناک است؟

زمانی که دچار یبوست به همراه درد شکم و احساس پری بوده، همچنین دفع گاز روده و مدفوع نداشته باشید باید فورا به پرستار یا پزشک خود مراجعه کنید.همچنین زمانی که تهوع و استفراغ و خونریزی از مقعد و سرگیجه و ضعف عمومی با یبوست همراه باشد، هرگز خوددرمانی نکرده و سریعا به پزشک متخصص گوارش و معده مراجعه کنید.

مسئله مهم در مورد این عارضه این است که، شما حواستان باشد که در صورت همراه بودن با موارد زیر، حتما با دکتر یبوست خود مشورت کنید:

• تغییر الگوی دفع (دفعات و چگونگی دفع مدفوع)، برای بیش از دو هفته
• وجود خون همراه مدفوع
• وجود درد هنگام دفع
• کاهش وزن ناگهانی و یا بدون رژیم لاغری
• قطر مدفوع شما کم شده باشد

پیشگیری از یبوست

جمله معروفی که راجع به سلامتی و بیماری ها به کار برده می شود، این جا نیز کاربرد دارد: پیشگیری بهتر از درمان است.

بهترین رویکرد برای مقابله پیشگیری می باشد، اولین مسئله اصلاح و تغییر سبک زندگی افراد می باشد. به این معنا که:

• ورزش و پیاده روی به عادات روزانه اضافه شود (برنامه ورزشی داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید)
• روزانه حداقل ۱۰- ۸ لیوان آب و مایعات دیگر مصرف شود (حدودا هر ۲ ساعت ۱ لیوان بصورت تدریجی میل شود)، به حداقل رساندن مصرف کافئین(مصرف زیاد چای و قهوه میل شما به خوردن آب را کم می کند)
• مصرف ۳ وعده غذایی(هیچ وعده غذایی حذف نشود، حجم غذا کم و دفعات زیاد)
• استفاده بیشتر از فیبرهای محلول (که توده مدفوع را حجیم می کند، شامل سیب، موز، جو، جو دوسر، لوبیاها و…)و نامحلول (حرکت غذا را در لوله های گوارشی تسریع و از یبوست پیشگیری می کند. مانند گندم، حبوبات، بیشتر سبزیجات و…) در برنامه غذایی خود
• استفاده از نان و برنج سبوس دار به جای نان و برنج سفید
• استفاده بیشتر از میوه و سبزیجات خام
• داشتن خواب منظم و کافی (سر ساعت مشخصی بخوابید)
• کم کردن استرس (از روش های کنترل و کاهش استرس کمک بگیرید) و فاصله گرفتن از عوامل ایجاد کننده آن
• معجونی برای رفع یبوست

این گونه مشکلات بهتر است به صورت اصولی و توسط پزشک معده و بیماری های گوارشی شناسایی و برطرف شود. اما در زیر برخی از راه های درمانی که ممکن است به شما کمک کند و برای شما مفید باشد، را مورد بررسی قرار می دهیم.

عوارض یبوست

یبوست اگر کوتاه مدت و مقطعی باشد عارضه خاصی به همراه ندارد اما اگر ادامه دار، طولانی مدت و مزمن شده باشد دارای عوارض زیادی می باشد. عوارضی همچون بواسیر، شقاق، بی اختیاری مدفوع، بیرون زدگی روده از مقعد،… و حتی طولانی مدت اگر درمان نشود منجر به سرطان شود. به همین دلیل توصیه میشود در صورتی که این عارضه در شما تداوم یافت درمان خانگی را رها کنید و با مراجعه به دکتر گوارش و کبد بالغین از عوارض ناشی از آن در امان بمانید. از انجا که این عوارض در کودکان ممکن است آزاردهنده‌تر باشد و آرامش کودک را سلب کند، مراجعه فوری به دکتر گوارش اطفال برای درمان توصیه میشود.

درمان فوری یبوست

درصورتی که مقطعی و بدون هیچ سابقه و مشکل دیگری به صورت ناگهانی دچار یبوست شدید می توانید از روش های خانگی برای برطرف شدن مشکل خود استفاده کنید.درمان با خوردن انجیر خیس شده ناشتا، درمان با خوردن آلو خشک، درمان با خوردن اسفناج، درمان با خوردن تخم کتان،درمان با خوردن انگور، درمان با خوردن عسل، درمان با رازیانه و…این ها درمان های غیردارویی می باشند، همچنین می توانید از ملین هایی که بدون نسخه تهیه می شوند استفاده کنید.

برای درمان سریع یبوست چی بخوریم؟

علاوه بر خوردن ملین ها انجام کارهایی نظیر یوگا، پیاده روی صبحگاهی به همراه خوردن آب گرم ناشتا، خوردن آبی که یک شب در ظرف مسی مانده باشد و… از روش های دیگر برای کمک به رفع یبوست می باشد.یبوست هرچند موضوع ساده و متداولی می باشد اما در صورت اهمیت ندادن به آن و ساده انگاری، در نتیجه درمان نشدن آن موجب مشکلات زیادی می تواند شود که سلامتی و حتی زندگی شما را به خطر بیاندازد.

راهکارهای خانگی برای درمان یبوست:

معمولاً برای بسیاری از مبتلایان به دیابت که با مشکل یبوست روبرو هستند مراجعه به پزشک ضروری نیست. این بیماران می توانند به کمک راهکارهای زیر به درمان این مشکل گوارشی کمک کنند:

• نوشیدن آب بیشتر
• دریافت فیبر بیشتر
• افزایش فعالیت بدنی روزانه

راهکارهای فوق در اغلب موارد به رفع این مشکل کمک می کنند. از سوی دیگر، بیماران مبتلا به دیابت حتماً باید قند خون خود را کنترل کنند. در مبتلایان به دیابت که قند خون شان در محدوده طبیعی است احتمال بروز یبوست کمتر است. کنترل قند خون از بروز آسیب عصبی پیشگیری می کند.

از آنجایی که اکثر افراد مبتلا، دنبال معجونی برای برطرف کردن یبوست خود می باشند، توجه شما را به چند گیاهی که برای مشکل شما تاثیر گذار می باشند، جلب می کنم:

• چای گزنه: باعث بهبود حرکات روده و حذف مواد زائد از روده ها می شود.
• چای سبز: باعث بهبود عملکرد روده ها (مخصوصا زمانی که به صورت ناشتا صبح زود مصرف شود) و بهبود ناراحتی های معده می شود.
• چای برگ سنا: مسهل می باشد، باعث پاکسازی روده می شود. (توجه کنید که مصرف بیش از حد آن باکتری های مفید روده را از بین می برد)
• چای رازیانه: علاوه بر پاکسازی روده به علت خاصیت ضد التهابی که دارد در کاهش عوارض یبوست، بهبود سوء تغذیه، گاز روده، کولیک(دل پیچه)، نفخ، سوزش سردل و حتی سندروم روده تحریک پذیر می تواند کمک کننده باشد.

درمان یبوست با خاکشیر

یکی از مواردی که به درمان یبوست شما کمک می کند خاکشیر می باشد، به این صورت که خاکشیر را همراه با آب داغ و پس از اینکه ولرم شد، لیمو ترش و یک قاشق غذاخوری عسل مخلوط کرده و صبح وقتی که ناشتا هستید و هنوز چیزی نخورده اید میل کنید.