آگاهی خانواده ها در مورد خوراکی های کارخانه ای به میزانی افزایش یافته که علاوه بر مشاهده مجوز بهداشت و تاریخ مصرف، به ترکیبات مندرج روی بسته بندی محصول هم توجه می کنند اما به جهت استفاده از برخی ترکیبات تخصصی در محصولات کارخانه ای احتمال سردرگمی در مصرف کننده وجود دارد.در کارخانجات برای ایجاد خصوصیات متمایز و ویژه در مواد غذایی به خصوص شیرینی جات از انواع متنوع شیرین کننده ها همچون قندهای طبیعی، الکل های قندی، شیرین کننده های با کالری طبیعی، شیرین کننده طبیعی با کالری اندک، شکر اصلاح شده و قندهای مصنوعی استفاده می شود.
شیرین کننده ها را اغلب به دو دسته شیرین کننده های طبیعی و شیرین کننده های مصنوعی تقسیم می‌کنند.
شیرین کننده های طبیعی را با نام شیرین کننده های مغذی نیز می‌شناسند؛ زیرا با وجود دارا بودن کربوهیدرات، خواص دیگری نیز دارند و به همین دلیل نسبت به قند و شکر، مزیت بالاتری برای مصرف در انواع رژیم‌های غذایی دارند. از انواع شیرین کننده های مغذی می‌توان به گلوکز، فروکتوز، عسل، مالتوز، شربت یاکون، شیره افرا و... اشاره کرد.
شیرین کننده های مصنوعی در رژیم غذایی جایگزین قند و شکر معمولی هستند. این مواد از گیاهان و حتی شکر به دست می‌آیند؛ اما درحقیقت فرآورده‌هایی سنتتیک هستند. بسیاری از انواع شیرین کننده های مصنوعی کالری ندارند و میزان شیرین کنندگی آنها بیشتر از شکر معمولی است. از شیرین کننده های مصنوعی در بسیاری از انواع خوراکی‌ها همچون انواع پودرهای نوشیدنی، ژله، مربا، محصولات لبنی و... نیز استفاده میشود. از انواع شیرین کننده های مصنوعی می‌توان به آسپارتام، ساخارین، اریتریتول، سوکرالوز و... اشاره کرد که در ادامه درباره آنها بیشتر می‌خوانیم.
انواع شیرین کننده ها:
- درج ساکاروز، گلوکز، دکستروز، فروکتوز، لاکتوز، مالتوز و گالاکتوز در ترکیبات به کار رفته در محصولات غذایی نشان دهنده استفاده از قندهای طبیعی بوده که برای دندان ها مضر و افزایش دهنده قند خون و کالری بدن است.
- سوربیتول، زایلیتول، مانیتول، مالتیتول و ایزومالت از رایج ترین شیرین کننده های الکلی مورد توصیه هستند که آنها را از ساکاروز(شکر)، گلوکز و نشاسته به دست می آورند.کالری این نوع شیرین کننده ها اندک و شاخص گلیسمی(قند) بسیار پایینی دارد. باعث آسیب به دندان نمی شود و نیاز به ترشح انسولین ندارد و در بسیاری از آب نبات های رژیمی، غذا ها و آدامس های بدون قند برای دیابتی ها، به کار می رود.میزان کالری ایزومالت نصف شکر است که باعث کنترل اضافه وزن میشود، بنابراین برای افراد دیابتی و کسانی که دارای رژیم غذایی کم کالری هستند مناسب است.ایزومالت سطح گلوکز و انسولین خون را بالا نمیبرد دیر جذب و زود دفع هست و به همین دلیل به افراد دیابتی و کسانی که دارای رژیم غذایی کم کالری هستند توصیه می شه این ماده به دلیل اینکه باعث پوسیدگی دندان نمی شه برای کودکان نیز بسیار مناسب است.همچنین لازم به ذکر است که به دلیل خاصیت فیبری که ایزومالت داره می تونه باعث بهبود عملکرد روده ها می شود.
- عسل و شربت افرا از شیرین کننده های با کالری طبیعی و حاوی قند و خواص تغذیه ای است. شاخص گلیسمی آنها فقط اندکی پایین تر از شکر و افزایش دهنده قند خون و کالری بوده و برای دندان ها مضر است.
- استویا پرمصرف ترین شیرین کننده طبیعی با کالری کم یا بدون کالری است و در سال های اخیر به عنوان یک جایگزین مناسب قندهای مصنوعی استفاده می شود. شاخص گلیسمی بسیار پایین داشته و برای دندان ها بی ضرر است.مصرف استویا صفر کالری یک راه خوب برای یک رژیم غذایی سالم است. این شیرین کننده بدست امده از گیاه استویا است و برای استفاده به جای شکر و قند کاربرد دارد، قرص استیویا طبیعی بدون کالری (صفر کالری) میباشد. هر قرص معادل 5 گرم شکر یا یک حبه قند شیرین است.قابل استفاده در نوشیدنی های سرد و گرم میباشد.شیرین برگ میتواند برای افراددیابتی مفید باشد و هیچ کالری ای به رژیم غذایی اضافه نمیکند. مصرف استویا به جای قند از آنجایی توصیه میشود که قند باعث چاقی، دیابت و مشکلات قلبی میشود، قند کالری خالص است که استویا جایگزین طبیعی و خوبی برای قند و شکر است.مصارف دیگر قرصهای استویا به جای قند و شکر در انواع غذا، شیرینی و... میباشد.
- شربت ذرت، شربت قندی تصفیه شده، کارامل و قند اینورت از جمله قندهای اصلاح شده اند که از تجزیه نشاسته تولید می شود.تمایل به داشتن شاخص گلیسمی بالا دارد و می تواند برای دندان ها مضر باشد. در قنادی و یا غذاهای فرآوری شده به میزان زیاد استفاده می شوند.
- آسپارتام، سوکرالوز، ساخارین و آسه سولفام پرمصرف ترین قندهای مصنوعی و برخی از آنها ایمن تر بوده و کالری و شاخص گلیسمی(قند) صفر دارد و برای دندان ها مضر نیست.آسپارتام یکی دیگر از انواع شیرین کننده های مصنوعی است که در بسیاری از خوراکی‌های رژیمی و همچنین انواع غذاها، دسرها و... استفاده میشود. البته با تحقیقات بیشتر نشان داده شد که آسپارتام نیز چنانچه بیش از حد مصرف گردد، میتواند تاثیرات مخربی برای سلامتی داشته باشد؛ به همین دلیل میزان مجاز برای آن تعریف کردند که در حدود ۵۰ میلی گرم برای یک کیلوگرم وزن بدن است.سوکرالوز شیرین کننده ای منحصر به فرد است که طی فرایند ویژه ای از شکر به دست می آید.سوکرالوز یا اسپلندا، یک شیرین کننده مصنوعی است که اغلب به جای قند استفاده می شود.آسه سولفام پتاسیم سومین قند مصنوعی کشف شده بوده است. آسه سولفام ماده بی ضرری است که در حرارت بالا تخریب نمی شود عمر نیمه طولانی حدود 3 تا 4 سال دارد و تاکنون گزارشی مبنی بروز سرطان به هنگام مصرف آن داده نشده است.ساخارین یکی از انواع شیرین کننده های مصنوعی است که چندین سال پیش، در دوره‌ای، طرفداران بسیاری پیدا کرد و از آن در تهیه نوشابه‌های رژیمی استفاده می‌کردند. با این‌حال تحقیقاتی که روی موش‌ها انجام شد، استفاده از آن را محدود کرد؛ اما تحقیقات بیشتر بر روی انسان سبب شد، اجازه استفاده از آنها به میزان محدود و طبیعی داده شود. به همین دلیل امروزه مقدار مجاز استفاده از ساخارین را در حدود پنج میلی گرم برای یک کیلوگرم از وزن بدن فرد می‌دانند. (برای افرادی که وزن خود را به پوند حساب می‌کنند، باید وزن را بر ۲.۲ تقسیم کنند تا در واحد کیلوگرم قرار بگیرد.آسه سولفام پتاسیم بدون هضم از دستگاه گوارش خارج می شود.سوکرالوز و آسه سولفام برای افرادی که می خواهند میزان جذب کالری را در بدن خود کاهش دهند بسیار مفید می باشد.کاندرل به دلیل نداشتن گلوکز باعث پوسیدگی دندان نمی شود و برای کودکان نیز مناسب می باشد.
شیرین کننده مصنوعی برای دیابتی ها
اغلب افراد تصور می‌کنند انواع شیرین کننده مصنوعی برای دیابتی ها بی‌خطر است و دلیل آن را می‌توان انواع غذاهای رژیمی و دیابتی دانست که در آنها از جایگزین‌های شکر همچون ساخارین و آسپارتام استفاده می‌کنند و با نامگذاری آنها به‌عنوان محصول رژیمی ویا بدون قند، ادعا می‌کنند که برای افراد دیابتی کاملاً بی‌خطر است. نمی‌توان این مسئله را نادیده گرفت که استفاده از شیرین کننده مصنوعی برای دیابتی ها بهتر از مصرف شکر و قند است؛ همچنین شیرین کننده های مغذی نیز می‌توانند میزان بالایی قند در خون آزاد کنند و به همین دلیل برای افرادی که به دیابت مبتلا هستند، مناسب نیستند. افراد دیابتی می‌توانند از انواع شیرین کننده مصنوعی برای دیابتی ها استفاده کنند؛ زیرا این محصولات فاقد کربوهیدرات بوده و سبب افزایش قند خون نمی‌شوند؛ با این‌حال درباره نوع و میزان مصرف این گونه مواد با پزشک خود مشورت کنید، زیرا میزان جذب انواع شیرین کننده های مصنوعی با یکدیگر متفاوت است و ممکن است برخی از آنها سبب افزایش قند خون شده ویا با داروهای شما تداخل داشته باشد و بر روی دوز انسولینی که باید استفاده کنید، تاثیر بگذارند؛ زیرا به دلیل متغیر بودن میزان جذب شیرین کننده های مصنوعی، نمی‌توان میزان کربوهیدرات آن را شمارش کرد. بنابراین بهتر است به میزان بسیار کم و تحت نظر پزشک از آن مصرف نمایید.
