احتمالا تاکنون تجربه تشنج یکی از اعضای خانواده یا دوستان نزدیک را داشتید، یا حتی در مترو یا اتوبوس فردی ناگهان در کنار شما به زمین افتاده و تمام بدنش لرزیده است. اگرچه مشاهدهی فردی که در حال تشنج است میتواند وحشت آور باشد، اما با دانستن کمکهای اولیه صحیح و واکنش مناسب در این لحظات میتوانید به فرد کمک کنید و همچنین برای داشتن دانش کافی و کمک به هم نوع خود احساس سربلندی داشته باشید
سلولهای عصبی مغز برای برقراری ارتباط با دیگر سلولهای مغزی، سیگنالهای الکتریکی را ایجاد و ارسال میکنند. هر چیزی که این مسیرهای ارتباطی را مختل کند میتواند منجر به تشنج شود
پزشکان تشنج را به دو دستهی کلی: تشنجهای کانونی (درگیری ناحیهی خاصی از مغز) و تشنجهای عمومی (درگیر کل مغز) تقسیم میکنند. تشنجهای عمومی خود شامل شش دستهی تشنج ابسنس (Absence)، تشنج تونیک (Tonic)، تشنج کلونیک (Clonic)، تشنج آتونیک (Atonic)، تشنج میوکلونیک (Myoclonic)، تشنج تونیک کلونیک (Tonic Clonic) هستند
دلایل مختلفی وجود دارد که باعث تشنج میشود. شایعترین علت تشنج صرع است. اما هر فردی که تشنج داشته باشد الزاما صرع ندارد. صرع یک اختلال عصبی نسبتا شایع است که ۶۵ میلیون نفر در سراسر جهان را درگیر میکند و باعث تشنج میشود. تب شدید، عدم تعادل الکترولیتها مانند کاهش سدیم خون، افت شدید قند خون و آسیب به مغز از دیگر علل شایع تشنج هستند
بعضی علائم قبل از وقوع تشنج رخ میدهند. این موارد میتواند شامل: احساس ناگهانی ترس یا اضطراب، تهوع، سرگیجه، تغییرات بینایی، حرکات سریع دست و پا که باعث رها کردن اجسام میشود، سردرد و مشاهدهی نورهای سفید باشد علائمی که در زمان تشنج ایجاد میشوند شامل: از دست دادن هوشیاری، سردرگمی، اسپاسم عضلانی غیر قابل کنترل، افتادن، طعم عجیب و غریب در دهان، فشار دادن دندانها روی یکدیگر، گاز گرفتن زبان، حرکات ناگهانی و سریع چشم، ایجاد صداهای غیر معمول مانند زوزه کشیدن، از دست دادن کنترل مثانه یا روده و تغییر ناگهانی خلق و خوی است
بعد از معاینات فیزیکی، بررسی پرونده پزشکی، داروهای مصرفی و بررسی علائم تشنج، پزشک ممکن است تستهای خاصی را برای تشخیص دقیق علائم تشنج درخواست کند. پزشک شما سابقه پزشکی کامل و حوادث ناشی از تشنج را از شما خواهد پرسید به عنوان مثال، شرایطی مانند سردردهای میگرنی، اختلالات خواب و استرس شدید روانی میتواند علائم تشنج را ایجاد کند. آزمایشهای آزمایشگاهی ممکن است به پزشک شما کمک کند که شرایط دیگری را که باعث ایجاد این اتفاق میشود، رد کند. آزمایشهای لازم عبارتاند از
اهداف اصلی از کنترل تشنج عبارت است از
انواع مختلف دارو برای درمان صرع و تشنج وجود دارد. داروها بر اساس نوع تشنج، سن بیمار، عوارض جانبی، هزینههای دارویی و پایبندی به مصرف داروها تعیین میشوند. داروها در منزل به شکل کپسول، قرص، قطره یا اسپری و شربت مصرف میشوند یا به صورت مقعدی استعمال میشوند. اگر فرد مبتلا به تشنج در بیمارستان باشد، داروهایی از طریق تزریق وریدی برای وی تجویز میشود
باید حتماً داروها به موقع و مطابق دستور پزشک مصرف شوند. زمانی که شما دارو مصرف میکنید، آزمایشهای مختلفی برای ارزیابی میزان تأثیر داروها روی شما انجام میشود. این آزمایشها عبارتند از
تحریک عصب واگ (طولانیترین عصب مغزی است که از ساقه مغز تا اندامهای داخلی شکم ادامه مییابد) فقط برای افراد بالای 12 سال که تشنج جزئی دارند و با روشهای درمانی دیگر مداوا نشدهاند به کار برده میشود. در تحریک عصب واگ تلاش میشود تا از عصب واگ که بزرگترین عصب گردنی است به مغز پالسهای کوچک انرژی ارسال شود و تشنج کنترل شود. برای انجام این منظور طی یک عمل جراحی یک باطری کوچک در دیواره قفسه سینه قرار داده میشود. در زیر پوست سیمهای کوچکی از باطری به اطراف عصب واگ میرود. باطری برای ارسال پالسهای انرژی در هر چند دقیقه یک بار به مغز برنامهریزی میشود. وقتی که فرد احساس میکند که تشنج در حال وقوع است با نگه داشتن یک مگنت کوچک روی باطری، آن را فعال میکند. در بسیار از موارد با این کار جلوی بروز تشنج گرفته میشود
یک روش دیگر درمانی برای کنترل تشنج، انجام عملهای جراحی است. عمل جراحی در یک شخص با ملاحظات زیر انجام میشود
زمانی که بیمار مدت 2 سال را بدون هیچ گونه تشنجی سپری کند میتوان شروع به کاهش داروهای مصرفی او کرد. حداقل طول دورة درمان بیماری صرع بین دو تا 5 سال است و بعد از گذشت این زمان و درصورتی که نوار مغزی بیمار در حالت طبیعی باشد میتوان از درمان بیمار مطمئن شد. با مصرف داروی مناسب و رعایت دستورات پزشکی بیشتر از 50 درصد از افرادی که دچار تشنج میشوند درمان میشوند و میتوانند به مرور زمان داروهایشان را قطع کنند بدون آن که نگران بازگشت تشنجها باشند. این بیماران بعد از درمان و حتی در زمان مصرف دارو و کنترل تشنجشان هیچ محدودیتی برای زندگی روزمرة خود نخواهند داشت. اما ۲۰ درصد از کودکان مبتلا به صرع ممکن است بیماریشان با دارو کنترل نشود و در اصطلاح پزشکی دچار صرع مقاوم به درمان شوند. در موارد اندکی (حدود 2 تا 18 درصد) بیماران مقاوم به درمان ممکن است با مرگ ناگهانی در اثر صرع مواجه شوند. این مرگ ناگهانی که با نام SUDEP شناخته میشود ممکن است ناشی از اختلالات تنفسی یا قلبی باشد. SUDEP مخفف حروف اول Sudden Unexpected Death in Epilepsy به معنای مرگ غیرمنتظرة ناگهانی در اثر صرع است. درصد کمی از بیماران درمان یافته، ممکن است بعد از گذشت زمانی دوباره دچار تشنج شوند. در این حالت با تعویض دارو و یا تکرار درمان احتمال بهبود مجدد بسیار بالا است