همواره شنیده ایم که تغذیه خوب برای هر فردی اهمیت دارد . ولی تغذیه خوب بخصوص برای فردی که بیمار است اهمیت بیشتری دارد . آیا علت آنرا می دانید ؟
پزشکان و محققین علم تغذیه دریافته اند بیمارانی که در طول دوران درمان از تغذیه مناسبی برخوردارند ، بخصوص بیمارانی که رژیم غذایی آنها دارای کالری و پروتئین کافی بوده و از نظر ویتامینها و مواد معدنی ضروری غنی باشد در مقابل عوارض جانبی بیماری و روشهای مختلف درمانی مانند مصرف داروها ، اشعه درمانی ، شیمی درمانی ، ایمنی درمانی ، جراحی و غیره از مقاومت بیشتری برخوردارند و سریع تر بهبودی می یابند .
رژیم غذایی مناسب به حفظ قدرت بدنی بیمار کمک می کند و از متلاشی شدن بافتهای او جلوگیری نموده ، و به بازسازی بافتهایی که تحت تاثیر عوامل درمانی قرار گرفته اند کمک می نماید . عادات غذایی خوب در بیماران می تواند موجب پیشگیری از ابتلاء آنها به بیماریهای عفونی گردد و در صورت بیماری کمک میکند که سریع تر بهبود یابند و عمر طولانی تری داشته باشند .
زمانی که یک بیمار به هر دلیل کمتر از نیاز واقعی خود غذا می خورد ، ذخایر چربی ، پروتئین و سایر مواد غذایی بدن مانند آهن کاهش می یابد و لذا دچار کمبود وزن ، کم خونی و ضعف شدید می گردد . بعضی از بیماران بعلت وجود درد ، افسردگی و کاهش اشتها تمایلی به خوردن غذا ندارند ، برای رفع این مشکلات باید بطور جدی اقدام لازم توسط خود بیمار و اطرافیان او بعمل آید ، البته برای کاهش درد لازمست از پزشک معالج بیمار کمک گرفته شود .
برای درک تغذیه خوب باید ابتدا بدانیم که بدن ما از نظر غذایی چه نیازهایی دارد ، نیازهای تغذیه ای بدن ما شامل کالری ، پروتئین ، مواد قندی ، چربی ، ویتامینها ، مـواد معدنی و آب میباشد .
تمام نیازهای تغذیه ای ما مهم هستند . اما بعضی از این نیازها ساده تر تامین میشود و بعضیها مشکلتر ، در شرایطی که سالم هستیم بدون توجه به نیازهای غذایی خود از انواع مواد خوراکی که در دسترس داریم مصرف میکنیم . اتفاقاً همین انتخاب غذاهای متنوع نیازهای تغذیهای بدن ما را تامین میکند .
یک فرد بیمار معمولا همان نیازهای غذایی یک فرد سالم را دارد . اما گاهی بیماریها تغییراتی در بدن ما ایجاد میکنند که تعادل تغذیهای بدن ما بهم میخورد ، ممکن است در اثر بیماری قسمتی از بدن ما نتواند وظیفه خود را بخوبی انجام دهد در این شرایط ما باید سعی کنیم علاوه بر درمان ، رژیم و برنامه غذایی مناسبی داشته باشیم تا به بهبود عضو تغذیه در بیماریها بیمار کمک نماید و اگر عضو بیمار در این رابطه با هضم ، جذب غذا یا سوخت و ساز بدن ما انجام وظیفه می کند در این حالت لازمست از رژیم و برنامه غذایی مناسبی استفاده کنیم تا فشار زیادی بر این عضو بیمار وارد نگردد اگر بیماری با تب همراه باشد نیاز بدن ما به غذا بخصوص کالری ، پروتئین و ویتامینها بیشتر میشود .
کالری در واقع ، واحد انرژی غذایی است . یکی از اثرات غذایی که ما می خوریم تامین انرژی برای بدن ما میباشد تا بدن ما بتواند نیروی لازم را برای انجام حرکات و کارهای ارادی و غیر ارادی خود بدست آورد . حرکات و کارهایی مانند راه رفتن ، انجام کارهای شخصی ، ورزش و کارهای بدنی در حرفههای مختلف ارادی است . اما حرکات غیر ارادی مانند حرکات قلب و دستگاه گردش خون ، دستگاه تنفس ، حرکات معده و روده ها و غیره میباشد باید دانست که تولید و ساخته شدن بعضی از مواد در بدن احتیاج به انرژی دارد .
تعیین مقدار کالری مورد نیاز یک فرد احتیاج به محاسباتی دارد و با عواملی مانند سن ، وزن بدن ، جنس ، شغل ، میزان فعالیت بدنی و ورزش و غیره بستگی دارد . جداولی برای تعیین میزان کالری مورد نیاز افراد مختلف وجود دارد . بعضی از سازمانهای علمی نیاز به انرژی غذایی را در افرادی که وزن و قد متوسطی دارند و فعالیت بدنی آنها شدید نمی باشد برای زنان ۲۳۰۰ کالری و برای مردان ۳۲۰۰ کالری تعیین کرده اند .
همه علاقه مند به پیدا کردن جواب برای سئوال بالا هستند . پزشک با معاینه شما می تواند بگوید شما در چه وضعیتی قرار دارید . اما یک راه ساده هم برای پیدا کردن جواب این سئوال وجود دارد . اگر شما لاغر هستید یا چاق و یا وزن مناسبی با توجه به قد خود دارید . جداول استاندارد قد در این مورد به شما کمک میکند . اگر وزن شما نسبت به قدتان با ارقام جداول استاندارد تطبیق میکند ، نشان میدهد که شما در گذشته کالری در حد نیاز بدن خود را به انرژی تبدیل نموده اید . اگر وزن بدن شما از ارقام استاندارد کمتر است لاغر هستید مفهوم آن اینست که کالری دریافتی بدن شما کافی نبوده است .
اگر شما وزن بیشتری نسبت به ارقام جداول استاندارد دارید چاق هستید نشان دهنده این واقعیت است که بیش از نیاز خود غذا خورده اید . اگر وزن شما نسبت به ارقام استاندارد تفاوت جزئی دارد و احساس ضعف نمی کنید و فعالیت روزانه شما خوب است و احساس سلامت و شادابی دارید و زود خسته نمی شوید ، شما از نظر وزن مشکلی ندارید و مواظب باشید که وزن شما از ارقام استاندارد بیشتر فاصله پیدا نکند .
لاغری بیماران می تواند بعلت های زیر باشد :
پروتئینها ترکیباتی هستند که در ساختمان تمام سلولهای بدن موجودات زنده و از جمله انسان وجود دارند ، برای نمونه پروتئین در ساختمان عضلات ، استخوانها خون و سایر اندامها و ارگانهای بدن شرکت دارد . بدن ما برای ساختن پروتئین مورد یاز خود احتیاج دارد که از راه غذا پروتئین دریافت نماید . پروتئین هـم در غـذاهـای حیوانی مانند انواع گوشت ، شیر ، پنیر ، تخم مرغ ، هم در غذاهای گیاهی مانند حبوبات ، غلات ، نان و غیره وجود دارد .
بدن ما در حالت سلامت میتواند هم از پروتئین غذاهای حیوانی و هـم پروتئین غذاهای گیاهی استفاده نماید و اگر ما به اندازه کافی از غذاهای حیوانی و گیاهی مصرف نمائیم مشکلی از نظر دریافت پروتئین نخواهیم داشت . مهم اینست که ما غذاهای غنی از نظر پروتئین را بشناسیم و هر کدام را که بیشتر دوست داریم و در اختیار ما هست مصرف نمائیم .
بیماران بخصوص آنها که به بیماریهای سخت و مزمن مبتلا هستند و یا عمل جراحی شده اند به پروتئین بیشتری احتیاج دارند ، اگر شما به اینگونه بیماریها مبتلا هستید سعی کنید هر روز در هر وعده ، از غذاهای پروتئینی مصرف نمائید . اگر قادر به تحمل غذای پر حجم نیستید ، موقتاً از غذاهای پروتئینی حیوانی مانند گوشت ، تخم مرغ ، جگر ، پنیر بیشتر استفاده نمائید . اگر از یک نوع گوشت خوشتان نمی آید از انواع دیگر آن مصرف نمائید . شیر غذای پروتئینی خوبی است ، اگر در مصرف شیر مشکلی ندارید و اگر پزشک شما را از مصرف آن منع ننموده ، می توانید آن را گرم یا سرد بنوشید و یا در تهیه خوراکیها از آن استفاده نمائید . بندرت لازمست ، برخی از بیماران از مصرف پروتئین بخصوص پروتئین حیوانی پرهیز نمایند و یا رعایت مصرف کم آنها را بنمایند ، حتماً در این موارد پزشک تذکر لازم را به بیمار خود خواهد داد .
اگر شما باندازه کافی غذا می خورید نگران ابتلاء به کمبود ویتامین ها و مواد معدنی ضروری برای بدن خود نباشید فقط به چند نکته توجه داشته و به توصیه های زیر عمل کنید : هر روز حداقل دو نوبت میوه تازه میل نمائید و اگر میوه خام شما را ناراحت میکند از آب میوه تازه استفاده نمائید . میوه و آب میوه های تازه از نظر ویتامینها بخصوص ویتامین ( ث ) اهمیت زیادی دارند . هر روز سعی کنید همراه هر وعده غذا مقداری سالاد و یا سبزی خوردن مصرف نمائید . اگر مصرف سبزی خوردن و سالاد شما را ناراحت می کند می توانید از آب سبزیهای تازه یا سبزیهای پخته شده استفاده نمائید . برخی از ویتامینها و مواد معدنی که اتفاقا در عمل خون سازی و ایجاد اشتها در انسان نقش مهمی دارند بیشتر در غذاهای حیوانی وجود دارد جگر ، انواع گوشت و تخم مرغ از این نظر بسیار مناسب هستند . سعی کنید در هر وعده یکی از انواع مواد خوراکی فوق را در برنامه غذایی خود بگنجانید . اگر در مصرف نمک مشکلی ندارید با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه از نمک یددار استفاده نمائید . در صورتیکه شما باندازه کافی غذا بخورید و غذای خود را از انواع مواد خوراکی شامل میوه ، سبزی ، گوشت ، نان ، غلات و حبوبات و لبنیات انتخاب نمائید مبتلا به کمبود ویتامین و مواد معدنی نخواهید شد . ولی در صورتیکه پزشک صلاح بداند این مواد را بصورت دارو برای شما تجویز می کند . سعی کنید در روزهایی که هوا آفتابی و مناسب است ، بدن خود را در معرض تابشمستقیم آفتاب قرار دهید . لازم نیست در استفاده از آفتاب بخصوص در فصول گرم و ساعاتی که آفتاب عمودی میتابد افراط نمائید ، تابش آفتاب بر روی دستها ، پاها و صورت کافیست ولی این تابش نباید از پشت شیشه باشد .
بسیاری از مردم در مورد غذا خوردن با مشکلاتی مواجه هستند و غالباً در اظهار نظرهایشان در مورد غذا خوردن اشکالات و اشتباهاتی وجود دارد.برای نمونه بسیاری از بیماران با مفهوم رژیم غذایی آشنا نیستند و دقیقاً نمیدانند چه غذاهایی برای آنها مناسب و مفید است ، بعضی از بیماران تمایل به خوردن بعضی از غذاها را ندارند و برعکس بعضی از غذاها را بیشتر دوست دارند . توجه به این حالات از نظر تغذیه ای و درمان آنها اهمیت زیادی دارد .
همواره شنیده ایم که بعضی از غذاها برای برخی از بیماریها خوب نیستند و بیماران باید از مصرف بعضی اغذیه خودداری نمایند یا باصطلاح پرهیز غذایی را رعایت نمایند . اما باید بدانیم که رعایت رژیم غذایی با پرهیز غذایی کامل نمی شود رعایت رژیم غذایی کامل دارای این مفهوم است که بیمار از غذاهای مناسب برای خود آگاه باشد و از این غذاها بمقدار مناسب مصرف نماید بصورتی که تا حد ممکن نیازهای بدن او به مواد غذایی تامین گردد .
پزشک معالج نوع رژیم غذایی شما را تعیین می کند ، درک بعضی از رژیم های غذایی بسیار ساده است . ولی برای آشنائی و عمل به برخی از رژیمهای غذایی لازمست از متخصص تغذیه یا پرستار کمک بگیرید . با انواع رژیم های غذایی بیشتر آشنا شویم برخی از بیماریها دوره کوتاهی دارند و عوارض و مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد نمی کنند و احتیاج به رژیم غذایی سخت و طولانی ندارند و احتمالا با وجود تب مختصر و بی اشتهایی و سایر عوارض خفیف گوارشی این مشکلات در عرض یکی دو روز برطرف میشوند استفاده از غذاهای ساده و سبک ، مایعات بیشتر ، آب میوه های شیرین ، سوپهای کم چربی و پرهیز از غذاهای سرخ شده در روغن به این بیماران کمک می کند که بسرعت بهبود یابند اما در بیماریهای سخت و طولانی توجه به رژیم غذایی اهمیت زیادی دارد . اینگونه بیماران به مدت طولانی لازمست از رژیم غذایی مناسبی استفاده نمایند . باید توجه داشته باشیم همانطور که مصرف بعضی از مواد غذایی برای آنها مضر می باشد ، پرهیز زیاد و بی مورد نیز موجب ضعف شدید بدنی آنها میشود . در بسیاری از بیماریها بیماران نیاز به رعایت رژیم های غذایی سخت ندارند ولی مشکلاتی مانند بی اشتهایی موجب می شود این بیماران باندازه کافی غذا مصرف ننمایند و یا بعلت بی اطلاعی از خواص مواد غذایی و نقش آنها در رابطه با بیماری خود ، به پرهیزهای غذایی سخت بپردازند . اینگونه بیماران احتیاج به مشاوره غذایی دارند و باید از راهنمایی متخصصین تغذیه استفاده نمایند .
