علت بروز مفصل شارکو در بیماران دیابتی

مفصل شارکو، تغییرات ایجادشده در استخوان‌ها و مفاصل پا و مچ پا است که به دنبال آن شاهد از دست دادن حس در عضو درگیر هستیم. به دلیل این‌که از دست رفتن حس و آسیب به سلول‌های عصبی، نقش مهمی در ابتلا به بیماری مفصل شارکو دارد، به این بیماری مفصل نوروپاتیک هم می‌گویند.مفصل شارکو اغلب با بیماری‌هایی مانند دیابت، سیفلیس، سیرنگومیلی، اسپینا بیفیدا و آسیب‌های نخاعی ناشی از تروما و آسیب‌ها، همراهی دارد. مشخصه مشترک تمام این بیماری‌ها، نوروپاتی محیطی، یعنی تخریب نورون‌ها و اعصابی است که اطلاعات عصبی را از اندام‌ها، به مغز و نخاع منتقل می‌کنند. در این مقاله به علت بروز مفصل شارکو در بیماران دیابتی می پردازیم.

مفصل شارکو (Charcot joint) یکی از عوارض نادر اما جدی دیابت است که اغلب پاها را درگیر می‌کند. این بیماری به‌طور ویژه در بیمارانی رخ می‌دهد که دچار نوروپاتی دیابتی شده‌اند؛ یعنی آسیب عصبی ناشی از قند خون بالا که به مرور زمان بر اعصاب تأثیر گذاشته و عملکرد آن‌ها را مختل می‌کند.

علت بروز مفصل شارکو در بیماران دیابتی

یکی از مهم‌ترین دلایل بروز مفصل شارکو، کاهش یا از بین رفتن حس درد در پاها به دلیل آسیب عصبی است. وقتی بیمار متوجه درد یا آسیب در پاهای خود نشود، به طور ناخودآگاه به راه رفتن و فشار آوردن به مفصل ادامه می‌دهد. این فشارها می‌توانند به شکستگی‌های ریز و آسیب‌دیدگی استخوان و مفصل منجر شوند. در حالت عادی، فرد با احساس درد از فعالیت بیشتر جلوگیری می‌کند؛ اما در بیماران دیابتی با نوروپاتی، این مکانیسم طبیعی از بین می‌رود. بدن به اشتباه به این آسیب‌ها واکنش التهابی نشان می‌دهد. افزایش التهاب در مفصل، باعث تخریب بافت‌های اطراف، تضعیف استخوان‌ها و تغییر شکل مفصل می‌شود. نتیجه این روند، ایجاد یک مفصل ناپایدار و دفرمه به نام مفصل شارکو است.

عواملی مانند قند خون کنترل‌نشده، سابقه طولانی دیابت، اضافه‌وزن و ضربه‌ های مکرر به پا، احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند. متأسفانه بسیاری از بیماران زمانی متوجه مشکل می‌شوند که تغییر شکل پا آغاز شده و روند بیماری پیشرفت کرده است. برای پیشگیری از مفصل شارکو، کنترل منظم قند خون، معاینه مداوم پاها، استفاده از کفش مناسب و مشورت با پزشک در صورت بروز هرگونه تغییر غیر عادی در پا بسیار مهم است. آگاهی نسبت به علائم اولیه مانند تورم، گرما، قرمزی و کاهش حس پا می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. در نهایت، مفصل شارکو را می‌توان یکی از نشانه‌های جدی غفلت در مراقبت از پای دیابتی دانست؛ به همین دلیل، آموزش، پیشگیری و مراقبت منظم نقش کلیدی در جلوگیری از این عارضه دارند.

علائم و نشانه‌های بیماری پای شارکو

مفصل شارکو، ممکن است در مراحل اولیه، هیچ علامتی نداشته باشد. از نشانه‌های اولیه آن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قرمزی در مفاصل پا و مچ پا

• احساس‌گرمی در مفاصل پا و مچ پا

• تورم مفصلی

راه‌های جلوگیری از مفصل شارکو در بیماران دیابتی

1. کنترل منظم قند خون
   مهم‌ترین راه پیشگیری از عوارض دیابت، از جمله مفصل شارکو، حفظ قند خون در محدوده نرمال است. قند خون بالا در بلندمدت به اعصاب آسیب می‌زند و زمینه‌ساز نوروپاتی می‌شود.
2. بررسی روزانه پاها
   بیماران دیابتی باید هر روز پاهای خود را از نظر وجود زخم، تورم، قرمزی، تاول یا تغییر رنگ بررسی کنند. استفاده از آینه یا کمک گرفتن از فرد دیگر برای دیدن کف پا می‌تونه مفید باشه.
3. مراجعه منظم به پزشک یا متخصص پا (پودیاتریست)
   چکاپ‌های دوره‌ای پا و اعصاب، به شناسایی زودهنگام علائم آسیب عصبی یا مشکلات ساختاری کمک می‌کنه.
4. استفاده از کفش مناسب و طبی
   کفش‌هایی که فشار را به‌طور یکنواخت پخش می‌کنند و از ضربه به پا جلوگیری می‌کنند، در پیشگیری از آسیب به مفاصل بسیار مؤثرند.
5. پرهیز از فشار و ضربه به پاها
   حتی ضربه‌های خفیف در بیماران دیابتی با نوروپاتی می‌تونه شروع یک واکنش التهابی و تخریبی باشه. باید از راه رفتن بدون کفش، مخصوصاً روی سطوح سخت یا ناهموار، خودداری کرد.
6. استراحت دادن به پا در صورت احساس ناراحتی
   در صورت مشاهده علائمی مثل تورم یا گرمی در پا، استراحت کردن و سریعاً مراجعه به پزشک می‌تونه از پیشرفت آسیب جلوگیری کنه.
7. استفاده از وسایل کمکی در صورت لزوم
   در صورت توصیه پزشک، استفاده از آتل، عصا یا کفش‌های مخصوص برای کاهش فشار روی پا توصیه می‌شود.
8. ترک سیگار
   سیگار کشیدن باعث کاهش جریان خون در اندام‌ها می‌شود و خطر بروز آسیب‌های عصبی و مفصلی را افزایش می‌دهد.