دیابت بیماری متابولیک و شایعی است که بین نوع یک آن و پوکی استخوان ارتباط واضحی یافت شده است. سطح بالای قند خون در دراز مدت به اندام‌های متفاوتی از بدن آسیب زده و منجر به ناتوانی‌های متعدد در آن می شود. با توجه به افزایش شیوع دیابت در جوامع مختلف هم اکنون مدیریت این بیماری و عوارض ناشی از آن در اولویت است، یکی از این عوارض پوکی استخوان است پوکی استخوان یا استیوپروز در واقع بیماری است که در آن توده استخوان کم و بافت آن ضعیف و بسیار شکننده میشود. این بیماری شایع‌ترین بیماری متابولیک استخوان است. پوکی استخوان در زنان یایسه شیوع بالایی داشته و ۳۰ درصد آنان دچار شکستگی‌های ناشی از این مشکل میشوند
پوکی استخوان یا استیوپروز در واقع بیماری است که در آن توده استخوان کم و بافت آن ضعیف و متعاقب آن بسیار شکننده می گردد.این بیماری شایع ترین بیماری متابولیک استخوان است . پوکی استخوان در زنان یایسه شیوع بالایی داشته و 30 درصد آنان دچار شکستگی های ناشی از این مشکل می شوند.پوکی استخوان یک بیماری بدون درد است تا زمانی که شکستگی رخ دهد. این بیماری معمولا پس از شکستگی استخوان به ویژه در نواحی گردن استخوان ران و مهره های کمری تشخیص داده میشود. بنابراین عدم وجود درد به معنی عدم پوکی استخوان نیست.پوکی استخوان شدید حتی بدون درد با شکستگی ممکن است وجود داشته باشد.شکستگی در چنین شرایطی میتواند حتی خودبخود و یا با موارد ضربه ای خفیف مانند زمین خوردن ساده اتفاق افتد. علاوه بر کهولت سن و یایسگی ، عوامل دیگری نیز میتوانند به عنوان عامل خطر برای ایجاد پوکی استخوان عمل کنند که برخی بیماری های زمینه ای و داروها از آن جمله اند.از جمله این بیماریها که باعث پوکی استخوان ثانویه میگردند میتوان از دیابت (نوع 1و 2)، پرکاری تیرویید، پرکاری پاراتیرویید، حاملگی، استعمال دخانیات و مشروبات الکی، سو تغذیه ، بیماری مزمن کبدی و کلیوی، کمبود ویتامین D،ایدز، هموفیلی و روماتیسم مفصلی نام برد. دیابت بیماری شایعی است که ارتباط واضحی بین نوع 1 آن وپوکی استخوان یافت شده است
اکثر تحقیقات نشان می دهد سلامتی استخوان در صورت بروز دیابت در معرض خطر قرار می گیرد. پاسخ کلیدی این ارتباط ، اثر متقابل بین استخوان و انسولین است. در مبتلایان به دیابت نوع 1 ، احتمال پوکی استخوان بیشتر است. به نظر این کاهش تراکم استخوان به علت کمبود سطح انسولین این بیماران میباشد. انسولین موجب افزایش تراکم استخوان میشود. انسولین میتواند با تاثیر بر روی سلولهای استخوانی میزان جذب آمینو اسیدها و ساخت کلاژن را افزایش دهد تحقیقات نشان میدهد که دیابت نوع 2 مستقیما روی سوخت و ساز استخوان و تراکم آن موثر است ، از طرفی به علت کمبود فعالیت های بدنی و ورزشی دچار این کاهش تراکم استخوانی و پوکی میگردند. البته بعضی از داروهای کاهنده قند خون نیز منجر به پوکی استخوان میشوند. البته از سوی دیگر بروز عوارض دیابت با افزایش احتمال افتادن نیز منجر به افزایش خطر بروز شکستگی استخوان میشود به علت کاهش تراکم استخوانی این بیماران ، احتمال شکستگی های استخوانی در این بیماران بیشتر است و در عین حال در صورت شکستگی، ترمیم بافت استخوانی اغلب با تاخیر زیاد صورت میگیرد. در شکستگی های استخوانی هزینه های بسیاری برای نگهداری و از کارافتادگی ناشی از آن به ساختار بهداشتی تحمیل میگردد. همچنین میزان مرگ و میر ناشی از شکستگی تا 20 درصد نیز گزارش شده است
عوامل خطر افزایش دهنده احتمال شکستگی متعاقب پوکی استخوان
کشور محل زندگی، نژاد، سن 40-90 ساگی، جنس، وزن، سابقه خانوادگی ،سابقه شکستی های قبلی،استعمال دخانیات،رماتیسم مفصلی،مصرف داروهای گلوکوکورتیکوئید، مصرف الکل و استئوپروز ثانویه به دنبال دیابت نوع 1، سوتغذیه، بیماری مزمن کبد ، هیپرپاراتیرویید
عوامل خطر افزایش دهنده احتمال شکستگی در دیابت
عدم کنترل مناسب قند خون ، کاهش بینایی و شنوایی ، ضعف حفظ تعادل، با توجه به زخم پاها و آسیبهای عصبی و سکته های گذشته، کاهش قند خون و کم تحرکی، مصرف برخی از داروها (داروهای آرامش بخش، داروهای کنترل فشار خون)، عوامل محیطی، فراموشی
به طور منظم تمرینات تحمل وزن و تقویت عضلات، از پوکی استخوان جلوگیری می کند و با بهبود تعادل و انعطاف پذیری بهتر، ریسک افتادن و شکستگی استخوان کاهش می یابد. به همین دلیل ورزش برای افرادی که دیابت دارند بسیار مهم و لازم است از طرف دیگر ورزش به کاهش سطح قند خون کمک می کند. پیاده روی حداقل 150 دقیقه در هفته، علاوه بر بهبود کنترل قند خون، با توجه به کاهش وزن و کاهش اثر سوء بر روی استخوان ها، سبب بهبود تراکم استخوان می شود
از آنجا که پوکی استخوان یکی از عوارض مهم دوران یایسگی است، درمان های دارویی خوراکی و تزریقی تایید شده برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در زنان یایسه و مردان مسن وجود دارند. که در صورت ضرورت توسط پزشک شما تجویز می شود از این گروه داروها، در حال حاضر در بیماران دیابتی نیز توصیه می شوند، کلسیم و ویتامین D برای سلامتی استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان بسیار مهم هستند. مصرف مقدار کافی کلسیم را از طریق رژیم غذایی می توان تامین کرد، در غیر این صورت از طریق مکمل باید تجویز شود. مکمل های ویتامینD برای افراد بالای 60 سال برای حفاظت از شکستگی نیاز است
کلسیم در مواد غذایی زیادی به خصوص محولات لبنی یافت میشود.مصرف حدود 1000 میلی گرم در روز برای اکثریت افراد توصیه میشود. ویتامین D نیز هنگامی که پوست در معرض نور خورشید قرار گرفته باشد تولید میشود، اگرچه بسیاری از مردم قادر به تولید ویتامین D به طور طبیعی با واسطه نور خورشید هستند، ولی در موارد زیادی بدلیل اینکه کمتر در معرض نور خورشید قرار میگیرند، دچار کمبود ویتامین D میشوند. به همین دلیل برای آنها ویتامین D به صورت مکمل، مخصوصا، در افراد چاق که در خطر ابتلا به کمبود ویتامین D هستند لازم است. بعلاوه رژیم غذایی بهتر است غنی از چربی های غیر اشباع و اسیدهای چرب امگا 3 باشد. مصرف آجیل خصوصا بادام، فندق ، پسته و تخمه به میزان متعادل مفید است. البته مصرف نمک را بایستی محدود کرد با توجه به افزایش شیوع دیابت در جوامع بشری و همراهی عارضه پوکی استخوان در این بیماران، توصیه میشود علاوه برکنترل مناسب قند خون ، تغییر سبک زندگی ، تغذیه سالم ، فعالیت مناسب فیزیکی، ترک سیگار و الکل ، این بیماران بایستی جهت پیشگیری از پوکی استخوان با پزشک متخصص مشاوره نمایند
