گیاه ریحان، گیاهی بوته ای یک ساله است که معمولاً طول آن بین 20 تا 45 سانتیمتر است و عطر و بویی مطلوب دارد. رنگ ساقه ی بوته ی ریحان سبز تند است و برگ های منظم و بیضی شکل دارد. این گیاه علاوه بر استفاده در امور پخت و پز، دارای خواص درمانی بسیاری نیز می باشد.کاهش بیماری های قلبی عروقی، پیشگیری از بروز سرطان، حفظ سلامتی پوست، مو و استخوان برخی از خواص ریحان است ریحان، سبزی انبیاست و در آن هشت خاصیت است:هضم کننده است، رگ ها و مجاری را باز می کند، بازدم را خوشبو می سازد، بدن را بوی خوش می بخشد، اشتهاآور است، درد را از بدن بیرون می برد، از جذام در امان می دارد و چون وارد معده شود درد را به کلّی از بین می برد ریحان یک سبزی معطر است که می تواند فعالیت رادیکال های آزاد را محدود کند. رادیکال های آزاد در بدن کاری به جز آسیب زدن به سلول ها و بروز بیماری های مختلف ندارند. به ویژه این که یکی از عوامل ابتلا به بیماری های قلبی عروقی همین رادیکال های آزاد هستند. آنتی اکسیدان های طبیعی موجود در ریحان شما را از آسیب های گذر زمان، پیری زودهنگام سلول ها و همچنین بیماری های پوستی حفظ می کنند
آیا می‌دانید ۳۵ نوع متفاوت ریحان وجود دارد که در اندازه و شکل‌های مختلف هستند؟ از این میان، درمورد ریحان مقدس بیشتر از دیگر ریحان‌ها تحقیق و بررسی شده است. ریحان مقدس ویژگی‌های درمانی قدرتمندی دارد. تا به امروز حداقل ۶ نوع اسانس مختلف از دانه‌ها، ریشه، برگ‌ها و ساقه‌ی این گیاه استخراج شده است. ریحان مقدس با نام علمی Ocimum sanctum L یا Ocimum tenuiflorum L، گیاهی ضدالتهاب، ضدباکتری و دارای خواص آداپتوژن قوی است. گیاهان آداپتوژن، بدن را برای غلبه بر اضطراب و بیماری‌ها تقویت میکنند ریحان داروی بسیار مهمی در بیشتر سیستم‌های دارویی سنتی و رایج بین عموم مردم، مانند آسیای جنوب شرقی و هند است. هندی‌ها، ریحان را با نام تولسی می‌شناسند و آن را گیاهی مقدس می‌نامند. هزاران سال است که از این گیاه در بیش از ۳۰۰ درمان گیاهی در طب آیورودا در هند، از جمله تنتور(که با خیساندن گیاه در الکل سفید و آب تهیه می‌شود)، دمنوش، پماد و نوشیدنی، استفاده می‌شود. آیورودا طب باستانی است که در آن از گیاهان طبی، ماساژ و یوگا برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. همچنین تولسی، الهه و سمبل مهمی در مذهب هندوست. درحقیقت تولسی در زبان سانسکریت به‌معنای بی‌همتاست
یکی از خواص اسانس ریحان، توانایی آن در مبارزه با صدمات رادیکال های آزاد و مراقبت از ساختار دی‌ان‌ای و سلول‌های بدن است. ریحان حاوی دو نوع آنتی‌اکسیدان فلاونوئید مهم حلال در آب به‌نام‌های اورینتین (orientin) و وایسینر (viceninare) است که از گلبول‌های سفیدخون ،محافظ سیستم ایمنی بدن، و همچنین ساختارهای سلولی که در آنها دی‌ان‌ای ذخیره می شود، مراقبت میکنند آنتی‌اکسیدان‌های موجود در ریحان از تغییر شکل کروموزوم‌ها که موجب جهش سلولی و رشد سلول‌های سرطانی می‌شود، پیشگیری میکنند. در بدن به‌دلیل مواد سمی موجود در رژیم غذایی، آلودگی‌های محیط‌زیست و تابش نور خورشید، تنش اکسایشی رخ می‌دهد. در تنش اکسایشی، تعداد رادیکال‌های آزاد بیماری‌زا در بدن افزایش می‌یابد و بدن مستعد ابتلا به سرطان می‌شود. اما آنتی‌اکسیدان‌های ریحان، با اکسیده‌شدن مبارزه میکنند و درعین‌حال از اثرات پیری می‌کاهند
بررسی‌های بالینی تغذیه و سرطان نشان می‌دهد، ریحان حاوی گیامغذی‌هایی است که به‌طور طبیعی می‌تواند از بروز سرطان پوست، کبد، سرطان دهان و سرطان ریه ناشی از وجود مواد مضر شیمیایی جلوگیری کند. همچنین ریحان فعالیت آنتی اکسیدانی را افزایش داده و سلول‌های مضر را ازبین می‌برد و جلوی رشد تومورهای سرطانی را می‌گیرد در آزمایش‌های روی حیوانات مشخص شد، عصاره‌ی ریحان از بدن در برابر سرطان و مرگ‌ومیر مراقبت می‌کند و در همان حال می‌تواند بافت‌های سالم و سلول‌ها را از اثرات منفی درمان‌های مربوط به سرطان مانند پرتو درمانی یا شیمی درمانی دور نگه دارد. درواقع می‌توان از عصاره‌ی ریحان به‌عنوان نوعی روش درمانی مکمل سرطان استفاده کرد. این عصاره حتی برای افرادی که تحت انواع درمان‌های سنتی هستند نیز کاربرد دارد
یکی دیگر از خواص اسانس‌های ریحان، محافظت از بدن در برابر رشد باکتری‌های مضر است. در بررسی‌ها مشخص شده که عصاره‌ی ریحان حتی می‌تواند جلوی رشد گونه‌های مقاوم باکتری‌هایی را که به درمان‌های آنتی بیوتیکی پاسخ نمی‌دهند، بگیرد. هنگامی که محققان دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه لودز در لهستان، درمورد اثر فعالیت ضدباکتریایی روغن ریحان روی بیماری‌هایی مانند ایی-کولی (E.coli) و باکتری‌های قدرتمند دیگر جمع‌آوری‌شده از بیماران مبتلا به عفونت بررسی کردند، به این نتیجه رسیدند که ریحان علیه گونه‌های مختلف باکتری‌ها عمل کرده و جلوی رشد آنها را می‌گیرد. دستیابی به این نتیجه، محققان را تشویق کرد تا درمورد چگونگی مبارزه‌ی ریحان و دیگر اسانس‌های ضدباکتری با بیماری‌ها و عفونت‌های مقاوم در برابر آنتی بیوتیک نیز تحقیق کنند
ریحان با خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی خود می‌تواند به ماهیچه‌های قلب کمک کند که عملکرد رگ‌های خونی مسئول انقباض و استراحت را به خوبی کنترل کنند. همچنین ریحان می‌تواند از تجمع خطرناک پلاکت‌ها در رگ‌های خونی که سبب لخته شدن خون و در نهایت منجر به ایست قلبی میشوند، جلوگیری کند عصاره‌های ریحان با مهار ترشح سیتوکین‌های پیش‌التهابی، از التهابی که منجر به بیماری قلبی-عروقی می‌شود، نیز پیشگیری میکنند. سیتوکین‌ها، پروتئین‌هایی هستند که از سلولی تولید شده و بر سلول دیگر اثر می‌گذارد و بدین ترتیب با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و توانایی سیستم دفاعی بدن را بالا می‌برند. اما هنگامی‌که این اتفاق در دوره‌های طولانی‌مدت رخ دهد، بدن به‌شکل آبشاری التهابی واکنش نشان می‌دهد و همه‌ی اندام‌های بدن دچار تنش میشوند و از سرعت جریان خون، تنظیم هورمونی و عملکرد فرآیندهای شناختی کاسته می‌شود. همچنین التهاب، موجب تولید پلاک‌های چرب و مملو از کلسترول در خون شده و خطر حملات قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد
قرن‌هاست که ریحان در ایتالیا، سمبل عشق است. اعتقاد بر این است که عطر ریحان، میل جنسی را افزایش می‌دهد. احتمالا با افزایش جریان خون و انرژی و کاهش التهاب می‌تواند شهوت و میل جنسی را تقویت کند. در مذهب هندو و طب آیورودا، ریحان مقدس (تولسی) را اکسیر حیات می‌دانستند و از آن برای بهبود عملکرد جنسی و افزایش شادی استفاده می‌کردند
مشخص شده که عصاره‌ی ریحان می‌تواند باعث کاهش قند خون و التهاب بدن شود. بدین‌ترتیب، می‌تواند از بدن در برابر ابتلا به دیابت و دیگر بیماری‌های سوخت‌وسازی محافظت کند. همچنین، از خواص دیگر اسانس ریحان می‌توان به توانایی آن در کاهش تری گلیسرید و کاهش کلسترول خون که احتمال این مشکل در بیماران دیابتی بسیار است، اشاره کرد محققان دپارتمان خانه علم دانشگاه آزاد کشاورزی و فناوری هند، اثرات برگ‌های ریحان مقدس را روی قند خون و سطح کلسترول خون انسان، با استفاده از آزمایش‌های بالینی دوسوکور بررسی کردند. نتایج نشان داد، ریحان می‌تواند روی قند خون کنترل داشته باشد و سطح کلسترول خون را تا حدی بهبود بخشد. این بررسی نشان می‌دهد که استفاده از مکمل ریحان روشی سودمند و مفید برای کنترل و درمان دیابت و مشکلات ناشی از این بیماری است
مصرف ریحان تازه بسیار ایمن است و موجب واکنش‌های حساسیتی یا عوارض جانبی نمی‌شود. اما برای گروه خاصی از افراد خطراتی دارد، اگر فردی باردار است یا می‌خواهد باردار شود یا مادری شیرده است، بهتر است از مصرف ریحان پرهیز کند، زیرا به‌طور سنتی، معلوم شده که ریحان ویژگی‌های ضدباروری دارد. همچنین اسانس‌ها یا مکمل‌های ریحان با داروهای کاهنده‌ی کلسترول خون و کنترل دیابت تداخل دارند و اگر فردی درحال مصرف این داروهاست، پیش از مصرف مکمل‌های ریحان باید با پزشک مشورت کند
