در حالی كه وارد هزاره جدید شده ایم، ویروس از بین برنده سیستم ایمنی بدن انسان یا همان HIV به ایفای نقشی بـرجستـه در بـه خـطر انـداختـن سـلامتی بشر در سراسر جهان ادامه می دهد آمـارهـای ارایـه شـده اخـیر از سوی سـازمـان مـلل نـشان می دهـد كه تقریبا 34 میلیون نفـر از مردم جهان به این بیماری مبتلا هستند و هر ساله تعـداد 5.6 میلیون نفر به این تعداد افزوده می گردد

ویروس  HIV یک رترو ویروس از جنس لنتی ویروس می باشد که موجب بیماری آهسته و پیش رونده از عفونت  HIVو نهایتا سندرم ایدز می شود. به نظر می رسد اولین مورد از ایدز در سال 1981 در مردی همجنس باز از آمریکا با تظاهرات پنومونی ناشی از Pneumocystis Carinii  و سارکوم کاپوزی گزارش شده است ویروس HIV اولین بار توسط پرفسور Barre-Sinoussi و همکارانش جداسازی شد. این ویروس یکی از مهمترین مشکلات ناشی از بیماری های عفونی در قرن 21 می باشد. حدود 40 میلیون مورد مبتلا به این ویروس در کشورهای مختلف در حال زندگی می باشند. تعداد بروز موارد جدید به بیش از 2 میلیون مورد در سال افزایش یافته و حدود یک میلیون نفر نیز سالانه از بیماری های ناشی از ایدز جان خود را از دست می دهند متاسفانه میزان ابتلا به این ویروس از راه تماس جنسی، سالانه در حال افزایش می باشد که به نوبه خود ضرورت بازنگری بر اصول درمان و پیشگیری از عفونت HIV را گوشزد می نماید. به طور مثال در بعضی از کشورها، تا 50% از زنان از طریق همسران خود به این ویروس مبتلا شده اند. در کشور ایران نیز طی دو دهه اخیر، سهم موارد انتقال ویروس HIV از طریق تماس جنسی افزایش چشمگیری داشته است

چه افرادی در معرض ابتلا قرار می گیرند

گفته می شود بیش از یك میلیون نفر در آمریکا مبتلا به ایدز هستند و هر ساله بین 40 تا 80 هزار نفر به این تعداد اضافه می شود. به طور قابل توجهی ملاحـظه شد كه در بـیـن مـردان هـمـجنس گرا و معتادان تزریقی همچنان كه بیماری مسری ایدز گـستـرش یافته، گروه های در مـعـرض خـطـر و راه هـای انـتـقـال تـغـییر یـافـته است. زنان، جوانان و نـوجـوانـان و اقــلیت هـای نژادی، سریع ترین جمعیت در حال گسترش مبتـلا بـه ویـروس ایـدز به شمار می روند مهم ترین و سریع ترین عامل انتقال ویروس HIV از طریق رفتارهای مخاطره انگیز جنسی می باشد در حالی كه موارد بیمار به صورت سنتی در مراكز شهـری متمـركـز شـده و به تـدریج در حال انتقال به حومه شهرها نیز می باشد بنابراین در جواب سوال چه افرادی در معرض خطر این بیماری قرار دارند در یك كلمه پاسخ اینست همه پزشكان فرض را بـر این می گیرند كه تمامی بیمارانشان  نوجوانان و جوانان در معرض خطر ابتلا قرار دارنـد. آنـها از هـر كـدام سـوالاتی خاص درباره رفتارهای جنسی و رفتارهای پر خطر دیگر می پرسند، و بر این اساس مشاوره و آموزش خود را ارایه می نمایند. تصور این كه فردی در خطر ابتلا قرار ندارد، یك فکر خطرناك و گمراه كننده است

اقدامات پیشگیری

به طور خلاصه، اقدامات پیشگیری از HIV را می توان به سه دسته تقسیم کرد

• پیشگیری از عفونت های فرصت طلب در افراد آلوده به HIV
  
  
• پیشگیری از عفونت HIV در گروه های در معرض خطر
  
  
• پیشگیری از عفونت HIV در جمعیت عمومی
  
  

با توجه به اینکه مهمترین پیامد آلودگی به  HIV، بروز عفونت های فرصت طلب می باشد، لذا باید تا حد امکان از ایجاد این عفونت ها در افراد HIV مثبت جلوگیری کرد. برای این هدف دو کار می توان انجام داد

الف- پیشگیری دارویی : در مورد بعضی از عفونت های فرصت طلب مثل سل، می توان با تجویز داروهایی از بروز آنها در افراد HIV مثبت و مبتلا به ایدز جلوگیری کرد

ب- واکسیناسیون: با واکسیناسیون افراد HIV مثبت می توان از بروز عفونت هایی مثل ذات الریه، دیفتری و کزاز، آنفولانزا پیشگیری نمود

بعضی از افراد و گروه ها مثل معتادین تزریقی، کارکنان بهداشتی درمانی، نوزادان متولد شده از مادران HIV مثبت، مبتلایان به عفونت های آمیزشی و افراد با رفتارهای جنسی پرخطر در معرض خطر بالای آلودگی به HIV قرار دارند. لذا باید توجه بیشتری به این افراد مبذول داشت

الف- زنان HIV مثبت باید تا حد امکان از باردار شدن خود جلوگیری کنند. لذا توصیه می شود که در این افراد از دو روش پیشگیری از بارداری به طور همزمان (Double method) استفاده گردد تا احتمال بارداری به حداقل برسد. با این حال اگر خانم HIV مثبت باردار شود با تجویز داروهای ضد ویروسی در زمان بارداری سعی می شود از انتقال HIV به جنین وی جلوگیری شود. البته تجویز این داروها در زمان حاملگی همراه با خطراتی می باشد، ضمن آنکه این داروها بسیار گران و کمیاب می باشند. همچنین در نوزدان متولد شده از مادران HIV مثبت می توان از داروهای ضد ویروسی استفاده کرد

ب- کارکنان بهداشتی درمانی یکی از گروهای در معرض خطر آلودگی به HIV می باشند لذا دستورالعمل هایی تحت عنوان احتیاطات استاندارد تدوین شده است که تمامی کارکنان بهداشتی درمانی باید آنها را به کار ببندند تا خطر انتقال HIV در آنها به حداقل برسد.


ج- یکی دیگر از گروه های پرخطر، معتادین تزریقی می باشند که بدلیل استفاده مشترک از سرنگ و سوزن و رفتارهای پرخطر دیگر، منبع مهم آلودگی به HIV در کشور به شمار می روند. اقدامات پیشگیرانه در این گروه شامل تشویق و ترغیب معتادین به ترک، تغییر اعتیاد تزریقی به روش های کم خطرتر و در نهایت توزیع سرنگ و سوزن و کاندوم رایگان در بین آنها می باشد از این اقدامات بعنوان راهکارهای کاهش آسیب یاد می شود

د- ابتلا به عفونت های آمیزشی مثل سوزاک، سیفیلس خطر انتقال HIV را به دنبال دارد. از طرف دیگر درمان عفونت های آمیزشی خطر احتمال آلودگی به HIV را کم می کند. لذا تشخیص و درمان کامل عفونتهای آمیزشی در مبتلایان به آنها یکی از مهمترین اقدامات پیشگیری از ایدز به شمار می رود

هـ- افرادی که رفتارهای پرخطر به ویژه رفتارهای پرخطر جنسی دارند لازم است که تحت مشاوره قرار گیرند تا از خطرات آلودگی به HIV آگاه شوند و در صورت لزوم آزمایشات تشخیصی به طور داوطلبانه از آنها به عمل آید. مشاوره و آزمایشات داوطلبانه در مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری در سراسر کشور به طور رایگان انجام می شود

پیشگیری از عفونت HIV در جمعیت عمومی شامل

الف- آموزش همگانی در مورد HIV و ایدز و رفتارهای پرخطر مرتبط با آن

ب- تامین سلامت خون و فرآورده های خونی می شود

مهمترین موضوع در آموزش رفتارهای پرخطر، آموزش رفتارهای جنسی سالم می باشدبـا نـبـودن واكسـن و درمان قطعی، تلاش ما برای غلبه بر بیماری مسـری HIV بـایـد روی پیشگیری از آن تمركز یابد. چـه اعـمـال جـنـسی بـاشـد، چـه مـصـرف مـواد مخـدر و چه رفتارهای دیگری كه فرد را در معرض خطر ابتلا قرار دهد؛ لازم اسـت مـردم از آموزش ها و مهارت های صحیح برای محافظت از خودشان بهره مند گردند